Miesiąc: styczeń 2021

Czym jest opieka naprzemienna?

Niealimentacja jako przestępstwo

Obowiązek przyczynienia się do zaspokajania potrzeb dzieci, bądź też innych krewnych kojarzy się w pierwszym rzędzie ze sferą prawa rodzinnego. Zdarzają się jednak sytuacje, w których wyrok zasądzający świadczenie alimentacyjne na niewiele się zdaje. Osoba zobowiązana do łożenia alimentów może bowiem wymykać się nawet przymusowej egzekucji komorniczej, jeżeli formalnie nie posiada żadnego majątku i nie osiąga żadnych dochodów.

Uprawniony do alimentów, który zderzył się  z problemem niewypłacalności dłużnika alimentacyjnego, w pewnym zakresie może liczyć na wsparcie z funduszu alimentacyjnego na warunkach określonych w ustawie z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Instrument ten nie rozwiązuje jednak istoty problemu niealimentacji, szczególnie jeżeli jest ona skutkiem zwykłego uchylania się od tego szczególnego obowiązku finansowego.

Przestępstwo uchylenia się od alimentacji

Już na gruncie Kodeksu karnego z 1932 r. uznano, że uchylanie się od powinności alimentacyjnych wobec osób najbliższych z uwagi na znaczną szkodliwość społeczną zasługuje na piętno sankcji karnej. Z tożsamych powodów przestępstwo niealimentacji zostało uregulowane w Kodeksie karnym z 1969 r., jak i w obecnie obowiązującym Kodeksie karnym  z 1997 r.

Niealimentacja w Kodeksie karnym z 1997 r.

Art.209 par.1 Kodeksu karnego w swoim pierwotnym brzmieniu przewidywał sankcję karną dla osoby, kto uporczywie uchylała się od wykonania ciążącego na niej obowiązku alimentacyjnego, jednocześnie narażając osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych.

Przesłanka „uporczywości” jako najbardziej nieostra i stwarzająca duże pole do interpretacji, dostarczała licznych wątpliwości przy ocenie, które przypadki niepłacenia alimentów kwalifikują się do wszczęcia sprawy karnej. Brak realizacji znamienia uporczywości było również najczęściej podnoszonym argumentem obrony w procesach karnych.

Aktualne brzmienie art. 209 Kodeksu karnego

Wątpliwości interpretacyjne skłoniły ustawodawcę do doprecyzowania przepisu. W rezultacie w obecnym brzmieniu przestępstwo niealimentacji popełnia osoba, która uchyla się od wykonania nałożonego obowiązku alimentacyjnego, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące. Taka konstrukcja przepisu dostarcza bardziej prezencyjnych kryteriów oceny, czy wobec określonego dłużnika z zaległościami alimentacyjnymi można wszczynać postępowanie karne.

Wymiar kary za uchylanie się od alimentacji

Na gruncie obecnie obowiązujących przepisów za niealimentację grozi kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo kara pozbawienia wolności do roku.

Ponadto, jeżeli uchylający się od płatności dłużnik alimentacyjny naraża w ten sposób osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega karzy grzywny bądź też karze ograniczenia wolności albo karze pozbawienia wolności do lat 2.

Jak wszcząć postępowanie karne w sprawie niealimentacji

Trzeba pamiętać, że uchylanie się od płacenia alimentów co do zasady nie jest tzw. przestępstwem ściganym z urzędu. To pokrzywdzony musi złożyć na policji lub w prokuraturze stosowny wniosek o ścigane. Takie uprawnienie oprócz samego zainteresowanego przysługuje również organom pomocy społecznej, jak i organom podejmującym działania wobec dłużnika alimentacyjnego.

Tylko w jednym przypadku niealimentacja ścigana jest z urzędu. Dzieje się tak w sytuacji, gdy pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów. Przy czym, zgodnie z art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów,  przez bezskuteczną egzekucję rozumie się egzekucję, w wyniku której w okresie ostatnich 2 miesięcy nie wyegzekwowano pełnej należności z tytułu zobowiązań alimentacyjnych w kwocie aktualnie zasądzonych alimentów, bez względu na wielkość zaległych zobowiązań dłużnika wobec osoby uprawnionej. Za bezskuteczną egzekucję uważa się również niemożność wszczęcia egzekucji alimentów przeciwko dłużnikowi alimentacyjnemu przebywającemu poza granicami państwa.

Jak uniknąć kary za niealimentację

Nadrzędnym celem ustawy karnej jest zmobilizowanie dłużnika do rzetelnego i terminowego realizowania swoich powinności alimentacyjnych. Z powyższych względów premiowania jest postawa tych sprawców, którzy przejawiają krytyczną refleksję nad swoim postępowaniem i naprawiają wyrządzoną krzywdę.

Wyrazem powyższego jest art. 209 par. 4 k.k., zgodnie z którym nie podlega karze dłużnik alimentacyjny, który nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiścił w całości zaległe alimenty.

Natomiast, jeżeli w analogiczny sposób zaległe alimenty uiści dłużnik narażający osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, sąd odstępuje od wymierzenia kary, chyba że wina i społeczna szkodliwość czynu przemawiają przeciwko takiemu odstąpieniu.

Pomoc kancelarii

Specjalizujemy się w sprawach alimentacyjnych. Znamy ich specyfikę i  trudności, jakie wiążą się z nimi w praktyce. Działamy również w sprawach karnych związanych z uchylaniem się od alimentacji. Pomagamy sporządzać stosowne wnioski o ściganie, jak i występujemy w charakterze pełnomocników pokrzywdzonych. Bronimy osoby niesłusznie posądzane o uchylanie się od płacenia alimentów. Dane adwokatów naszej Kancelarii znajdują się w zakładce Kontakt.

Zastępcza kara pozbawienia wolności za niewykonaną karę ograniczenia wolności

W jakich sytuacjach jest orzekana i jakie są możliwości wstrzymania wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności za niewykonaną karę ograniczenia wolności?

  • Czym jest zastępcza kara pozbawienia wolności?

Polski system prawa przewiduje możliwość zamiany przez sąd orzeczonej prawomocnym wyrokiem skazującym kary ograniczenia wolności na zastępczą karę pozbawienia wolności. Dzieje się tak wówczas, gdy osoba skazana orzeczonej kary nie wykonuje. Należy mieć zatem na uwadze, że wykonanie kary ograniczenia wolności podlega kontroli sądowego kuratora zawodowego i sądu. W sytuacji uchylania się skazanego od wykonania kary, sąd wszczyna postępowanie, w wyniku którego karę wolnościową może zamienić na karę pozbawienia wolności w zakładzie karnym.

  • Kara ograniczenia wolności i skutki jej niewykonania

Kara ograniczenia wolności polega na:

– wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne,

– potrąceniu od 10% do 25% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny wskazany przez sąd.

Obowiązek świadczenia pracy i potrącenie wynagrodzenia sąd może orzec łącznie, albo osobno.

Sąd orzekając karę ograniczenia wolności w postaci pracy na cele społeczne wskazuje w wyroku skazującym:

– okres czasu, przez jaki kara ma być wykonywana (od 1 miesiąca do 2 lat),

– godzinowy wymiar kary w stosunku miesięcznym (od 20 do 40 godzin miesięcznie).

Po uprawomocnieniu się wyroku skazującego, mocą którego orzeczona została kara ograniczenia wolności, sąd przesyła odpis wyroku sądowemu kuratorowi zawodowemu, który w terminie 7 dni od doręczenia orzeczenia wzywa skazanego, a także określa, po wysłuchaniu skazanego, rodzaj, miejsce i termin rozpoczęcia pracy.

Sądowy kurator zawodowy kieruje do sądu wniosek o zamianę kary wolnościowej na zastępczą karę pozbawienia wolności, kiedy osoba skazana:

– nie stawi się na wezwanie kuratora,

– oświadczy sądowemu kuratorowi zawodowemu, że nie wyraża zgody na podjęcie pracy,

– nie podejmie pracy w wyznaczonym terminie lub w inny sposób uchyla się od odbywania kary ograniczenia wolności lub wykonania ciążących na niej obowiązków.

Na skutek wniosku sądowego kuratora zawodowego sąd wyznacza posiedzenie, w którym ma prawo wziąć udział prokurator, sądowy kurator zawodowy, skazany oraz jego obrońca. Jeżeli sąd dojdzie do przekonania, że skazany uchyla się od odbywania kary ograniczenia wolności, zarządza wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności. W razie gdy skazany wykonał już część kary ograniczenia wolności, sąd zarządza wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności w wymiarze odpowiadającym karze ograniczenia wolności pozostałej do wykonania, przyjmując, że jeden dzień zastępczej kary pozbawienia wolności jest równoważny dwóm dniom kary ograniczenia wolności.

  • Jak uniknąć zastępczej kary pozbawienia wolności orzeczonej w zamian za niewykonaną karę ograniczenia wolności?

W przypadku orzeczenia zastępczej kary pozbawia wolności skazanemu przysługuje możliwość złożenia:

– zażalenia na postanowienie w przedmiocie kary zastępczej,

– wniosku o wstrzymanie wykonania kary.

Na skutek zażalenia akta sprawy przesłane zostaną do sądu II instancji, który analizując okoliczności sprawy i zgromadzone dowody, poddaje kontroli orzeczenie sądu o zarządzeniu wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności.

Przepisy przewidują także możliwość złożenia wniosku o wstrzymanie wykonania kary. Wniosek taki skazany powinien złożyć do sądu, który wydał postanowienie o zamianie kary. Wniosek musi zawierać pisemne zobowiązanie skazanego, że podejmie się odbywania kary ograniczenia wolności i podda się rygorom z nią związanym. Sąd może w każdym czasie wstrzymać wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności w wypadku, gdy skazany oświadczy na piśmie, że podejmie się odbywania kary ograniczenia wolności i podda się rygorom z nią związanym; wstrzymanie następuje do czasu wykonania orzeczonej kary ograniczenia wolności.

  • Co zrobić w sytuacji, gdy wykonanie kary ograniczenia wolności jest niemożliwe?

W praktyce zdarzają się przypadki, w których osoba skazana, z uwagi na sytuację życiową, czy zdrowotną nie jest w stanie wykonać kary ograniczenia wolności. W takich sytuacjach, aby uniknąć konsekwencji w postaci zamiany kary na zastępczą karę pozbawienia wolności, należy zwrócić się do sądu z wnioskiem o odroczenie wykonania, bądź udzielenie przerwy w wykonaniu kary. Wniosek taki należy uzasadnić i w miarę możliwości poprzeć załączoną dokumentacją, świadczącą o trudnej sytuacji skazanego.

Sąd może odroczyć wykonanie kary ograniczenia wolności na czas do 6 miesięcy, jeżeli natychmiastowe wykonanie kary pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki.

Jeżeli stan zdrowia skazanego uniemożliwia wykonanie kary ograniczenia wolności, sąd udziela przerwy w odbywaniu kary do czasu ustania przeszkody.

Jeśli jesteś osobą skazaną lub znasz taką, która potrzebuje pomocy prawnej zapraszamy do kontaktu.