Miesiąc: listopad 2021

Wyrok łączny i kara łączna

Ataki na personel medyczny

Ataki na personel medyczny

Pośród wielu wyzwań, z jakimi muszą mierzyć się lekarze w czasie epidemii COVID-19, jednym z tych, które najtrudniej zrozumieć, są ataki agresji ze strony tak zwanych antyszepionkowców, czy też osób kwestionujących fakty dotyczące zagrożenia epidemiologicznego. Agresja ta przybiera różne formy. Nienawistne wobec personelu medycznego wypowiedzi zalewają strony internetowe i serwisy społecznościowe, a media donoszą o powtarzających się w całym kraju incydentach związanych ze słownymi i fizycznymi napaściami na lekarzy, czy pracowników punktów szczepień. Zagrożenie jest na tyle poważne, że niektórzy spośród lekarzy, którzy publicznie wypowiadają się na temat epidemii COVID-19 i skuteczności szczepień musieli otrzymać ochronę ze strony Policji1.

Kodeks karny kryminalizuje i penalizuje zachowania polegające w szczególności na kierowaniu gróźb popełnienia przestępstwa, jeśli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona (art. 190 k.k.), uporczywym nękaniu (art. 190a k.k.), zniesławieniu (art. 212 k.k.), znieważeniu (art. 216 k.k.), czy też naruszeniu nietykalności cielesnej (art. 217 k.k.).

Kodeks postępowania karnego umożliwia natomiast objęcie ściganiem z oskarżenia publicznego także tych przestępstw, które co do zasady mają charakter prywatnoskargowy, jeśli wymaga tego interes społeczny (art. 60 § 1 k.p.k.). Organy ścigania dysponują przy tym szeroką paletą środków pozwalających na ustalenie tożsamości i ujęcie sprawcy przestępstwa, także popełnionego za pośrednictwem Internetu. Wbrew obiegowej opinii zachowanie pełnej anonimowości w sieci bywa trudne, a ustalenie tożsamości osoby podejrzanej zależy niejednokrotnie od skutecznego wykorzystania dostępnych śledczym narzędzi.

W obliczu kolejnych incydentów agresji skierowanej wobec personelu medycznego Prezes Naczelnej Rady Lekarskiej kilkukrotnie kierował do Prezesa Rady Ministrów oraz Ministra Sprawiedliwości apele o podjęcie przez organy ścigania zdecydowanych działań w sprawie ataków na przedstawicieli zawodów medycznych i towarzyszącym im fali dezinformacji na temat epidemii i programu szczepień przeciwko koronawirusowi2. Bezczynność prokuratury, polegająca na odmowie ścigania w trybie oskarżenia publicznego albo wydaniu decyzji o umorzeniu postępowania, wobec skali, natężenia i szkodliwości społecznej opisanego zjawiska, nie ma uzasadnienia. Zdaniem Prezesa NRL każdy przejaw agresji stanowiący czyn zabroniony wymierzony w medyków w związku z ich opartą na aktualnej wiedzy medycznej działalnością medyczną i prozdrowotną, powinien być ścigany z oskarżenia publicznego, ponieważ ataki godzą nie tylko w dobra osób bezpośrednio zaatakowanych, lecz są także zagrożeniem życia i zdrowia polskich obywateli.

Reakcją Ministerstwa Sprawiedliwości na powyższe zdaje się być projekt ustawy o ochronie wolności słowa w internetowych serwisach społecznościowych3, który w ostatnich dniach września skierowany został do konsultacji. Celem regulacji4 ma być wprowadzenie instrumentów prawnych, przewidujących ochronę użytkowników portali społecznościowych, niezależnie od stosowanych obecnie przez usługodawców mechanizmów filtrowania publikowanych treści, a nadto wprowadzenie instrumentów umożliwiających przeciwdziałanie rozpowszechnianiu treści które naruszają dobra osobiste, pochwalają lub nawołują do popełnienia czynów zabronionych. Jednocześnie mocą projektowanej ustawy miałaby powstać Rada Wolności Słowa, której zadaniem byłoby stanie na straży przestrzegania przez internetowe serwisy społecznościowe wolności do wyrażania poglądów, pozyskiwania informacji, rozpowszechniania informacji, wyrażania przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych oraz wolności komunikowania się. Nowa regulacja nakładać ma szereg obowiązków informacyjnych na podmioty prowadzące popularne serwisy społecznościowe, których realizacja ma być zabezpieczona karami administracyjnymi, a obywatelom umożliwiać kierowanie pozwów o ochronę dóbr osobistych wobec osób identyfikowanych jedynie za pomocą profilu użytkownika danego danego serwisu.

Trudno jest przewidzieć, czy zaproponowana regulacja będzie miała wpływ na obniżenie zagrożenia agresją wobec personelu medycznego. Nie ulega wątpliwości, że projekt ustawy nakierowany jest przede wszystkim na zwiększenie kontroli państwa nad treściami publikowanymi w serwisach społecznościowych. Wydaje się, że daleko skuteczniejsze w zwalczaniu zjawiska słownych i fizycznych napaści na medyków byłoby jednak wykorzystanie środków z zakresu prawa karnego, które już teraz są w dyspozycji organów ścigania.

4https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12351757/12819479/12819480/dokument523332.docx, dostęp: 12.10.2021 r.

adw. Filip Niemczyk

powyższy tekst jest fragmentem artykułu, jaki ukazał się nr 319 miesięcznika Okręgowej Izby Lekarskiej w Warszawie „Puls”

Odpowiedzialność opiekunów za niepoddanie dziecka obowiązkowemu szczepieniu ochronnemu

Prawne przesłanki dopuszczalności zabiegów z zakresu chirurgii estetycznej

Chirurgia estetyczna to dziedzina medycyny, której głównym celem jest poprawa wyglądu pacjenta poprzez naprawę niedoskonałości występujących na jego ciele. Zabiegi z zakresu chirurgii estetycznej podzielić można na dwie kategorie. Pierwszą z nich są zabiegi o charakterze leczniczym, drugą zaś takie zabiegi, które nie są uzasadnione celem leczniczym. Zabiegi o charakterze leczniczym wykonuje się w przypadku wystąpienia medycznie uzasadnionych przesłanek, w szczególności zamiarem dokonania korekty fizycznych anomalii i uszkodzeń ciała, ale również celem złagodzenia negatywnych odczuć psychicznych pacjenta. Najczęściej zabiegi z zakresu chirurgii estetycznej w celu leczniczym wykonuje się u pacjentów, którzy doznali uszczerbku na ciele wskutek wypadków, stanów chorobowych bądź u pacjentów urodzonych z wadami rozwojowymi. Do tego typu zabiegów zaliczamy m.in. rekonstrukcję zniekształceń pooparzeniowych, powypadkowych, czy chirurgiczne leczenie wad rozwojowych. Do odrębnej kategorii zaliczamy zabiegi z zakresu chirurgii estetycznej o charakterze nieleczniczym, których wykonanie nie jest uzasadnione bezpośrednio medycznym celem. Tego rodzaju zabiegi służą poprawie wizualnej atrakcyjności pacjenta, podkreśleniu urody, zniwelowaniu takich elementów fizjonomii, które w przekonaniu pacjenta stanowią defekt, czy też oznakę starzenia. Zaliczamy do nich m.in. korektę małżowin usznych, czy nosa, jak również plastykę powiek, czy liposukcję.

W ostatnich latach medycyna estetyczna przeżywa dynamiczny rozwój, co wpływa zarówno na poszerzanie zakresu usług oraz udoskonalanie stosowanych metod i technik, jak i na wzrost bezpieczeństwa zabiegów. Niewątpliwie okoliczności te przekładają się bezpośrednio na rosnący poziom zainteresowania pacjentów zabiegami z zakresu chirurgii estetycznej.

Zabiegi chirurgii estetycznej o charakterze nieleczniczym

W przedmiotowym artykule postaram się omówić zagadnienie prawnych przesłanek dopuszczalności zabiegów z zakresu chirurgii estetycznej o charakterze nieleczniczym, a zatem tych, które nie są uzasadnione celem medycznym, lecz służą wyłącznie poprawie wyglądu. Właśnie z uwagi na fakt, że tego rodzaju zabiegi nie są podyktowane koniecznością leczenia, lecz chęcią zniwelowania defektów urody, to przyjmuje się dla zasadności ich wykonania bardziej restrykcyjne przesłanki, aniżeli w przypadku tych zabiegów chirurgicznych, którym przyświeca cel medyczny. Na gruncie prawnym doktryna i orzecznictwo wykształciły trzy główne przesłanki warunkujące dopuszczalność pozbawionych celu medycznego zabiegów chirurgii estetycznej.

Zgoda pacjenta

Pierwszą z przesłanek dopuszczalności tego rodzaju zabiegu jest zgoda pacjenta na jego wykonanie. Podkreślić należy, że w tym przypadku wymaga się tzw. zgody „objaśnionej” i „świadomej”. Oznacza to w praktyce, że na lekarzu spoczywa ciężar udzielenia pacjentowi wszelkich informacji o zabiegu, w zakresie rodzaju leczenia, jego celowości i oczekiwanych rezultatów. W szczególności lekarz obowiązany jest poinformować pacjenta o wszelkim występującym, a możliwym do przewidzenia ryzyku związanym z wykonaniem zabiegu i wszelkich ewentualnych negatywnych skutkach. Lekarz powinien poinformować pacjenta o możliwości wystąpienia nawet tego rodzaju komplikacji i powikłań, które pojawiają się sporadycznie i incydentalnie. Pacjent winien posiadać pełną wiedzę na temat ewentualnych zagrożeń, jakie niesie za sobą wykonanie zabiegu, by w sposób rozważny i świadomy móc podjąć decyzję o wyrażeniu zgody na jego przeprowadzenie.

Ryzyko zabiegu

Drugą z przesłanek dopuszczalności takiego zabiegu jest istnienie najwyżej przeciętnego ryzyka dla zdrowia pacjenta, a więc takiego, które nie może stwarzać niebezpieczeństwa zgonu lub istotnego pogorszenia stanu pacjenta. Oznacza to w istocie, że lekarz analizując konkretny przypadek musi oszacować poziom występującego ryzyka związanego z zabiegiem dla zdrowia pacjenta i odnieść go do potencjalnych korzyści możliwych do uzyskania. Stopień ryzyka różnicuje się z perspektywy rodzaju zabiegu, stanu zdrowia pacjenta, czy wieku. W sytuacji gdy lekarz stwierdzi, iż wykonanie zabiegu wiąże się z ponadprzeciętnym ryzykiem, czyli takim, które grozi pacjentowi utratą życia, czy wywołaniem szczególnie negatywnych skutków dla jego zdrowia, winien odmówić wykonania takiego zabiegu nawet wówczas, gdy uzyskałby na jego wykonanie świadomą i objaśnioną zgodę pacjenta. W sytuacjach, w których wykonanie zabiegu zagraża życiu lub zdrowiu pacjenta, nawet akceptacja przez pacjenta takiego ryzyka, nie zwalnia lekarza z odpowiedzialności i rodzi powinność odmowy wykonania zabiegu po stronie lekarza. Wykonany w takich warunkach zabieg skutkuje powstaniem po stronie lekarza winy, nawet wówczas, gdy w pozostałym zakresie przeprowadzony został zgodnie z zasadami sztuki lekarskiej.

Kwalifikacje lekarza

Trzecią przesłanką warunkującą dopuszczalność wykonania zabiegu z zakresu chirurgii estetycznej jest posiadanie przez lekarza specjalnych kwalifikacji w tym zakresie. Pod pojęciem specjalnych kwalifikacji rozumie się nie tylko zdobyte wykształcenie, ale również konieczną wiedzę i kompetencje praktyczne. Podejmując się przeprowadzenia zabiegu lekarz zobowiązuje się do roztoczenia nad pacjentem kompleksowej opieki w zakresie kwalifikacji do zabiegu i stosownego przygotowania pacjenta, a także udzielenia pacjentowi koniecznej opieki w okresie pozabiegowym.

Podsumowanie

Reasumując, bez wątpienia pacjenci coraz częściej korzystają z dobrodziejstw medycyny estetycznej, z możliwości poprawienia urody, czy zniwelowania trudnych do zaakceptowania oznak starzenia. Pamiętać jednak należy, że pojęcie piękna ma niewątpliwie subiektywny charakter i odnośnie zabiegów z zakresu chirurgii estetycznej pacjent winien polegać na wiedzy, doświadczeniu i opinii specjalisty. To na lekarzu spoczywa obowiązek posiadania odpowiednich kwalifikacji do pracy nad konkretnym przypadkiem, ale również obowiązek oceny ryzyka związanego z zabiegiem i odmowy wykonania tego zabiegu w sytuacji, gdy mógłby wywołać dla pacjenta negatywne skutki zdrowotne. Nie mniej istotną jest powinność kompleksowego poinformowania pacjenta o zabiegu, jego ryzyku i możliwych skutkach. Zachowanie powyższych standardów nie tylko przesądza o dopuszczalności wykonania zabiegu, ale także zwiększa poziom bezpieczeństwa – zarówno pacjenta, jak i lekarza.

Autor: adw. Paulina Anuszkiewicz