Prawne gwarancje bezpieczeństwa lekarzy
Zawód lekarza jest zaliczany do kategorii zawodów zaufania publicznego w rozumieniu art. 17 ust. 1 Konstytucji RP. Celem działalności lekarza jest ochrona podstawowych wartości, jakimi są życie i zdrowie jednostki oraz zdrowie publiczne. Osoby wykonujące zawody medyczne, w tym zawód lekarza, mają zatem prawo wymagać, by państwo zapewniało im odpowiednią ochronę prawną, w tym w wymiarze prawa karnego. Musi to być przy tym ochrona idąca dalej, aniżeli każdej osobie pokrzywdzonej przestępstwem, w szczególności ze względu na to, że przestępstwa, które najczęściej dotyczą lekarzy, takie jak znieważenie (art. 216 k.k.), czy naruszenie nietykalności cielesnej (art. 217 k.k.) ścigane są z oskarżenia prywatnego. W pełni uzasadnia to objęcie lekarzy ochroną szczególną, jaka przysługuje funkcjonariuszom publicznym.
Ochronę lekarza jako funkcjonariusza publicznego przewiduje kilka aktów prawnych. Zgodnie z art. 15a ustawy o działalności leczniczej1 z takiej ochrony prawnej korzysta osoba wykonująca zawód medyczny i udzielająca świadczeń zdrowotnych poza zakładem leczniczym. Art. 44 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty2 stanowi, że lekarzowi, który wykonuje czynności w ramach świadczeń pomocy doraźnej lub wykonuje zawód w podmiocie wykonującym działalność leczniczą, który zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych w tym podmiocie przysługuje ochrona prawna należna funkcjonariuszowi publicznemu. Wreszcie, zgodnie art. 5 ust. 1 ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym3 z ochrony takiej korzystają osoby udzielające pierwszej pomocy, osoby wchodzące w skład zespołu ratownictwa medycznego, czy osoby udzielające świadczeń zdrowotnych w szpitalnym oddziale ratunkowym.
Naruszenie nietykalności cielesnej, czynna napaść, znieważenie, wymuszenie przedsięwzięcia lub zaniechania czynności służbowej funkcjonariusza publicznego są przestępstwami ściganymi z oskarżenia publicznego zagrożonymi karą pozbawienia wolności, w tym w sytuacji, jeżeli w wyniku czynnej napaści nastąpił skutek w postaci ciężkiego uszczerbku na zdrowiu funkcjonariusza publicznego nawet do 15 lat4.
Ochrona prawnokarna i surowe kary, jakie grożą sprawcom przemocy wobec lekarzy, nie są wystarczające dla zapewnienia pełnego bezpieczeństwa przy wykonywaniu zawodu. Stworzenie bezpiecznych warunków pracy wymaga środków pieniężnych i nakładów organizacyjnych, których niestety w ochronie zdrowia permanentnie brakuje. Tymczasem bezpieczeństwo faktyczne i prawne osób wykonujących zawody medyczne jest nie tylko koniecznością wobec osób pracujących w ochronie zdrowia, jest także kluczem do zwiększenia bezpieczeństwa pacjentów.
adw. Filip Niemczyk
tekst stanowi fragment artykułu opublikowanego w miesięczniku „PULS”
1Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r., Dz. U. z 2025 r. poz. 450.
2Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r., Dz.U z 2024 r. poz. 1287.
3Ustawa z dnia 8 września 2006 r., Dz. U. z 2025 r. poz. 91.
4Art. 222, 223, 224, 226 Kodeksu karnego.
