Przestępstwo, a wykroczenie w rozumieniu Kodeksu karnego skarbowego

Kodeks karny skarbowy (dalej jako: KKS) wprowadza zasadniczy podział w zakresie czynów zabronionych, mianowicie na przestępstwa skarbowe oraz wykroczenia skarbowe. Celem niniejszego wpisu jest krótkie omówienie i uporządkowanie najważniejszych kwestii związanych z tym kluczowym rozróżnieniem kwalifikacji prawnej czynu zabronionego zagrożonego sankcją karnoskarbową.

Kiedy mamy do czynienia z przestępstwem skarbowym, a kiedy z wykroczeniem skarbowym

Zgodnie z kluczową definicją zawartą w KKS, jeżeli określony czyn podlega karze grzywny w stawkach dziennych, karze ograniczenia wolności lub karze pozbawienia wolności, mamy do czynienia z przestępstwem skarbowym.

Tytułem przykładu, czynem zabronionym traktowanym jako przestępstwo skarbowe jest ujęte w art. 62 § 2 KKS wystawienie lub posługiwanie się fakturą lub rachunkiem wystawionym nierzetelnie, za co grozi kara grzywny  do 720 stawek dziennych albo kara pozbawienia wolności na czas nie krótszy od roku, albo obie te kary łącznie.

Zgodnie natomiast z kodeksową definicją wykroczenia skarbowego, jest to czyn zabroniony pod groźbą kary grzywny określonej kwotowo, jeżeli kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej albo wartość przedmiotu czynu nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia.

Wykroczeniem skarbowym jest także inny czyn zabroniony, jeżeli KKS wprost tak stanowi. Z taką sytuacją mamy do czynienia np. w art. 57 § 1 KKS, zgodnie z którym podatnik, który uporczywie nie wpłaca w terminie podatku, podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe. W tym wypadku określony czyn zabroniony z zasady zdefiniowany jest zatem jako wykroczenie skarbowe.

KKS przewiduje również szereg przypadków, w których przestępstwo skarbowe od wykroczenia skarbowego odróżniać będzie okoliczność popełnienia czynu zabronionego w warunkach  tzw. „wypadku mniejszej wagi”.  Tak będzie z podanym wyżej przykładem czynu w postaci wystawiania lub posługiwania się nierzetelną fakturą lub rachunkiem, który co do zasady jest przestępstwem skarbowym opisanym w art. 62 § 2 KKS, ale w przypadku mniejszej wagi jego sprawca będzie podlegać karze grzywny za wykroczenie skarbowe na podstawie art. 62 § 5 KKS.

Kary za przestępstwo skarbowe

Jak już zasygnalizowano wyżej, czyn kwalifikowany jako przestępstwo skarbowe może być sankcjonowany karą grzywny, karą ograniczenia wolności lub karą pozbawienia wolności, przy czym poszczególne przepisy KKS w zakresie konkretnych przestępstw pozwalają w niektórych przypadkach ww. rodzaje kar łączyć.

Kara grzywny wymierzana jest w stawkach dziennych (w ilości od 10 do 720 stawek), a jedna stawka dzienna nie może być niższa, niż jedna trzydziesta część minimalnego wynagrodzenia ani wyższa, niż jej czterystukrotność. Rozpiętość kary grzywny orzeczonej za przestępstwo skarbowe, jako iloczynu kwoty pieniężnej orzeczonej w jednej stawce dziennej i ilości tych stawek, jest zatem ogromna.

Kara ograniczenia wolności wymierzana jest natomiast w miesiącach i latach i trwa co do zasady najkrócej miesiąc, a najdłużej dwa lata.

Karę pozbawienia wolności orzeka się w dniach, miesiącach i latach. Jeżeli poszczególne przepisy KKS nie wskazują inaczej, co do zasady kara ta trwa minimum 5 dni, a maksimum 5 lat.

Kara za wykroczenie skarbowe

W przeciwieństwie do przestępstw, KKS przewiduje wyłącznie jednej rodzaj kary za wykroczenie skarbowe – karę grzywnę, która określana jest zawsze kwotowo. Kara ta może być wymierzona w granicach od jednej dziesiątej do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia, chyba że KKS stanowi inaczej.

Jeżeli bowiem dana sprawa kończy się mandatem karnym, kara grzywny nie może przekroczyć pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia.

Jeżeli natomiast w sprawie istnieją podstawy do wydania przez sąd wyroku nakazowego bez przeprowadzenia rozprawy, kara nałożona w takim wyroku nie może przekroczyć dziesięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia.

Jak zatem widać, w zasadzie w każdym przypadku, rozpiętość kwotowa kary grzywny orzeczonej za wykroczenie skarbowe również jest bardzo duża.

Skutki zakwalifikowania czynu jako przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego

Przyjęcie przez sąd, że określony czyn stanowi odpowiednio przestępstwo skarbowego lub jedynie wykroczenie skarbowe, niesie dla sprawcy różnorakie konsekwencje.

Kluczowa jest oczywiście różnica w sankcjach karnych, o których była mowa wyżej.

Inne są również terminy przedawnienia przestępstw i wykroczeń skarbowych. Karalność  przestępstwa skarbowego ustaje bowiem co do zasady po 5 lub 10 latach od czasu ich popełnienia. W przypadku wykroczenia skarbowego co do zasady jest to jedynie rok.

W przeciwieństwie do przestępstwa skarbowego, popełnione wykroczenie skarbowe nie jest wpisywane do Krajowego Rejestru Karnego. Osoba, która dopuściła się wykroczenia skarbowego pozostaje więc w świetle prawa osobą niekaraną, co może mieć kluczowe dla niej znaczenie przy pełnieniu określonych funkcji, wykonywaniu określonych zawodów, czy też braniu udział w postępowaniach w ramach zamówień publicznych.  

Pomoc kancelarii

Niejednokrotnie ocena, jaka konkretnie sankcja karnoskarbowa grozi za dany czyn zabroniony, a także analiza, czy czyn jest w istocie przestępstwem skarbowym, czy jedynie wykroczeniem skarbowym, może być w realiach danej sprawy trudna. Jednocześnie, ponieważ skutki prawne przyjętej kwalifikacji czynu jako przestępstwa lub wykroczenia są dla sprawcy bardzo doniosłe, warto już na samym początku biegu sprawy skorzystać z pomocy adwokata.