Upadłość konsumencka to określenie postępowania sądowego prowadzonego w stosunku do konsumentów – osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, którzy stali się niewypłacalni. Niewypłacalność to stan, w którym dłużnik nie jest w stanie wykonywać swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Postępowanie upadłościowe uregulowane jest w przepisach art. 4911 – 49123 ustawy Prawo upadłościowe.
Upadłość konsumencka – cel
Głównym celem upadłości konsumenckiej jest oddłużenie konsumenta poprzez umorzenie w całości lub w części jego wymagalnych zobowiązań, które powstały przed ogłoszeniem upadłości, a jednocześnie nie zostały uregulowane w wyniku postępowania upadłościowego. Celem postępowania upadłościowego jest również zaspokojenie wierzycieli.
Wszczęcie postępowania upadłościowego
Wszczęcie postępowania upadłościowego uwarunkowane jest złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości przez dłużnika (konsumenta). Wniosek taki może zostać złożony również przez wierzyciela w następujących przypadkach:
– gdy dłużnik był przedsiębiorcą, także po zaprzestaniu prowadzenia przez niego działalności gospodarczej, jeżeli od dnia wykreślenia z właściwego rejestru nie upłynął rok (przepis ten ma zastosowanie także do osób, które przestały być wspólnikami osobowych spółek handlowych),
– gdy dłużnik faktycznie prowadził działalność gospodarczą, nawet wówczas, gdy nie dopełnił obowiązku jej zgłoszenia we właściwym rejestrze, jeżeli od dnia zaprzestania prowadzenia działalności nie upłynął rok.
Koszty postępowania upadłościowego
Opłata sądowa od wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej wynosi obecnie 30 zł. Koszty postępowania prowadzonego po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej, to ich wysokość uzależniona jest od czasu trwania postępowania, czynności przedsięwziętych przez syndyka w jego toku oraz przyznanego mu wynagrodzenia. W toku postępowania koszty są tymczasowo ponoszone przez Skarb Państwa.
Przyczyny oddalenia wniosku przez sąd
Sąd nie orzeknie o upadłości konsumenckiej dłużnika, lecz oddali wniosek w przypadkach wskazanych w art. 4914 ustawy Prawo upadłościowe, a mianowicie:
- Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.
- Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku:
1) w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe dotyczące upadłości konsumenckiej, jeżeli postępowanie to zostało umorzone z innych przyczyn niż na wniosek dłużnika,
2) ustalony dla dłużnika plan spłaty wierzycieli uchylono z uwagi na:
– niewykonywanie przez dłużnika obowiązków wynikających z planu spłaty wierzycieli,
– brak złożenia w terminie sprawozdania z wykonania planu spłaty wierzycieli,
– zatajenie w sprawozdaniu z wykonania planu spłaty wierzycieli osiągniętych przychodów lub nabytych składników majątkowych,
– dokonanie czynności prawnej, która mogłyby pogorszyć jego zdolność do wykonania planu spłaty wierzycieli, bez uzyskania zgody sądu albo czynność ta nie została przez sąd zatwierdzona,
– ukrywanie majątku lub czynność prawna upadłego została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli;
3) dłużnik, mając taki obowiązek, wbrew przepisom ustawy nie zgłosił w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości,
4) czynność prawna dłużnika została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli
– chyba że przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.
- Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań, chyba że do niewypłacalności dłużnika lub zwiększenia jej stopnia doszło pomimo dochowania przez dłużnika należytej staranności lub przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.
- Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli dane podane przez dłużnika we wniosku są niezgodne z prawdą lub niezupełne, chyba że niezgodność lub niezupełność nie są istotne lub przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.
Skutki ogłoszenia upadłości
Upadły konsument ma obowiązek wskazać i wydać syndykowi cały swój majątek wraz z dokumentacją. Warto wiedzieć, że z chwilą ogłoszenia upadłości, cały majątek dłużnika stanowi „masę upadłości”, w wyniku czego dłużnik nie może swobodnie rozporządzać składnikami tego majątku np. zbywać ich, gdyż majątkiem tym rozporządzał będzie syndyk, który przystąpi do sprzedaży masy upadłości (m.in. nieruchomości, samochodów, sprzętów RTV i AGD). Upadły konsument może jedynie zawierać drobne umowy dotyczące życia codziennego (zakup żywności, odzieży, itp.).
Z chwilą ogłoszenia upadłości wszystkie zobowiązania dłużnika stają się wymagalne, niezależnie od tego, czy były regulowane na bieżąco (np. zaciągnięty przez dłużnika kredyt będzie płatny w pełnej wysokości). Do postępowań sądowych i egzekucyjnych toczących się przeciwko dłużnikowi, w jego miejsce wstąpi syndyk, który będzie reprezentował jego interesy. Po przeprowadzeniu likwidacji majątku dłużnika sąd ustali plan spłaty wierzycieli. W postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli sąd określi, w jakim zakresie i w jakim czasie, dłużnik jest zobowiązany spłacić wierzycieli, którzy nie zostali zaspokojeni w wyniku likwidacji majątku. Sąd określi również jaka część zobowiązań upadłego zostanie umorzona.
apl. adw. Paulina Końska