Rozwód dla wielu małżonków, którzy nie posiadają intercyzy, oznacza podział majątku. Sprawa jest stosunkowo prosta, jeśli obie strony są w stanie się porozumieć, jednak problem pojawia się w bardziej skomplikowanych przypadkach. Jednym z nich jest podział mieszkania, które obciążone jest kredytem hipotecznym. Jak traktować hipotekę oraz czy dokonać podziału majątku nie biorąc jej pod uwagę? Sprawdźmy.
Pytanie w sprawie III CZP 41/18, III CZP 21/18
W dniu 21 grudnia 2017r. do jednego z Sądów Okręgowych wpłynęło pytanie prawne o podział mieszkania, na którym ciąży kredyt hipoteczny. Pod rozważenie poddano wówczas kwestię podziału majątku wspólnego w momencie ustania ustawowej wspólności majątkowej oraz ustalenie, czy pod uwagę brana będzie jedynie wartość rynkowa nieruchomości, z pominięciem wartości hipoteki, czy z odliczeniem wartości obciążenia kredytu hipotecznego od wartości rynkowej nieruchomości. Pytanie to pojawiało się od lat i mimo narastającej skali problemu, sądy nie wypracowały jednolitego stanowiska w tej sprawie. Drugą kwestią było natomiast rozważanie, czy rozliczenie hipoteki stoi na przeszkodzie między byłymi już małżonkami, jeśli jeden z nich po zniesieniu współwłasności zdołał spłacić dług z zabezpieczeniem hipotecznym.
Orzeczenie Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej wniesionego zapytania, podjął uchwałę w sprawie o podział majątku wspólnego rozwodzących się małżonków, w skład którego wchodzi nieruchomość obciążona kredytem hipotecznym. Sąd postanowił o przydzieleniu nieruchomości na własność jednego z małżonków z pominięciem obciążenia hipotecznego pod warunkiem, że nie przemawiają za tym ważne istotne dla sprawy względy.
Istotne powody przemawiające za uwzględnieniem obciążenia hipotecznego
Sąd Najwyższy zastrzegając, że możliwe jest powstanie istotnych powodów przemawiających za uwzględnieniem obciążenia hipotecznego, miał na myśli sytuacje dotyczące natury podmiotowej, jak szczególna sytuacja osobista małżonków lub też natury przedmiotowej, a więc przykładowo proporcji obciążenia i wartości nieruchomości. Dodatkowo Sąd Najwyższy postanowił przypomnieć, że w uchwale siedmiu swoich sędziów z dnia 19 marca 2019r. (III CZP 80/18), przesądził jednoznacznie, że art. 618 § 3 k.p.c. nie włącza dochodzenia między małżonkami roszczenia o zwrot kosztów zobowiązania, które zabezpieczone jest hipoteką, spłacanego przez jednego ze współmałżonków po uprawomocnieniu postanowienia o podziale wspólnego majątku. Został więc powołany do życia instrument, który przeciwdziała nierównościom powstałym w wyniku podziału wspólnego majątku małżonków. Warto pamiętać, że hipoteka jest w gruncie rzeczy jedynym sposobem zabezpieczenia. Jeśli przyjmiemy, że małżonek, który otrzymał w ramach podziału majątku nieruchomość wraz z hipoteką i będzie ją spłacał, to wtedy nieruchomość zatrzyma. Jeśli jednak żaden z małżonków nie będzie spłacał kredytu hipotecznego, to bank upomni się o swoją kwotę na drodze egzekucji, a więc zlicytowania nieruchomości oraz zwrócenia reszty środków byłemu właścicielowi. W związku z tym realia ekonomiczne oraz poczucie sprawiedliwości społecznej przemawiają za braniem pod uwagę przy podziale majątku kredytu hipotecznego, pomniejszając wartość nieruchomości o jego kwotę.