Kategoria: Aktualności

ustawa o ochronie zdrowia psychicznego

Prawa pacjenta osób osadzonych w zakładach karnych

Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO) zwrócił się z oficjalnym zapytaniem1 do Rzecznika Praw Pacjenta (RPP) o to, czy wedle RPP jest on organem właściwym do tego, aby rozpoznawać wnioski i skargi osób pozbawionych wolności dotyczące udzielanych im świadczeń zdrowotnych w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania. RPO zauważył, że wedle informacji jakie docierają do jego biura RPP odmawia zajmowania się tego rodzaju sprawami, wskazując jako właściwy tryb określony w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości w sprawie sposobów załatwiania wniosków, skarg i próśb osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych2.

W odpowiedzi3 na wyżej wspomniane zapytanie Rzecznik Praw Pacjenta wskazał, że jego zdaniem prawa pacjenta, o których mowa w ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta4, nie są tożsame z prawami osób pozbawionych wolności bądź tymczasowo aresztowanych, ponieważ prawa tych osób reguluje Kodeks karny wykonawczy5. W związku z tym skazanym odbywającym karę pozbawienia wolności przysługuje przysługuje odmienny zakres ochrony, niekiedy ograniczony. Jako przykład wskazano brak możliwości wyboru przez osadzonych lekarza i pielęgniarki ambulatorium z izbą chorych, czy też lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. RPP wskazał, że jego zdaniem zapewnienie osobom skazanym na karę pozbawienia wolności lub tymczasowo aresztowanym przestrzegania ich praw, a zwłaszcza prawa do opieki zdrowotnej, należy do zadań Służby Więziennej. W przypadku wniosku w zakresie nieprawidłowego działania jednostek penitencjarnych zgłoszonych przez osoby pozbawione wolności bądź tymczasowo aresztowane, zdaniem Rzecznika Praw Pacjenta, nie jest on organem właściwym do ich rozpatrywania.

Rzecznik Praw Obywatelskich w kolejnym wystąpieniu6 wskazał na zasadnicze wątpliwości, jakie powstają w związku ze stanowiskiem RPP. Pozbawienie wolności wiąże się z odrębnościami w udzielaniu świadczeń zdrowotnych, w tym z pewnymi ograniczeniami. Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich nie czyni to jednak z Rzecznika Praw Pacjenta organu generalnie niewłaściwego do rozpatrywania wniosków osób pozbawionych wolności. „Pacjentem” zgodnie z ustawą o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta jest osoba zwracająca się o udzielenie świadczeń zdrowotnych lub korzystająca ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych lub osobę wykonującą zawód medyczny. Definicja ta nie wyłącza zatem ze swego zakresu osób przebywających w zakładach karnych. Co więcej, przestrzeganie praw pacjenta jest obowiązkiem m. in. podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych, do których należą również jednostki budżetowe, tworzone i nadzorowane przez Ministra Sprawiedliwości. Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił przy tym uwagę na trzy praktyczne aspekty związane z ochroną praw pacjenta osób pozbawionych wolności.

Po pierwsze, na podstawie rozporządzenia w sprawie dokumentacji medycznej prowadzonej w podmiotach leczniczych dla osób pozbawionych wolności7 prowadzona jest dokumentacja medyczna dla omawianej grupy osób. Zbadanie zarzutu nieprawidłowego prowadzenia tej dokumentacji lub uniemożliwienia dostępu do niej leży zdaniem RPO w zakresie kompetencji Biura Rzecznika Praw Pacjenta. Dalej wskazano, że Minister Sprawiedliwości podejmuje decyzje dotyczące budżetu jednostek ochrony zdrowia w zakładkach karnych. Rezultatem jednej z takich decyzji jest sytuacja, w której w strukturze więziennej służby zdrowia nie ma obecnie możliwości hospitalizacji osób pozbawionych wolności chorych na WZW typu C. Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich pacjenci pozbawieni wolności mają prawo oczekiwać, że Rzecznik Praw Pacjenta stanie na straży ich prawa dostępu do opieki medycznej, którego naruszenie mogło wynikać z decyzji Ministra Sprawiedliwości. Trzecim aspektem ochrony praw pacjenta w zakładach karnych jest prawo złożenia wniosku dotyczącego praw pacjenta przez osobę bliską i działająca na jej rzecz osoby osadzonej. Tryb przewidziany w przepisach Kodeksu karnego wykonawczego uprawnia do złożenia skargi wyłącznie skazanego, tymczasem ustawa o prawach pacjenta określa uprawnienia także innych osób.

W pełni podzielając wątpliwości podniesione przez Rzecznika Praw Obywatelskich odnośnie wykładni prawa prezentowanej przez Rzecznika Praw Pacjenta polegającej na faktycznym odmawiania osadzonym ochrony ich praw jako pacjentów dodam, że wedle aktualnych statystyk Służby Więziennej8 w jednostkach penitencjarnych na dzień 5 maja 2023 r. przebywa ponad 78 tys. osób.

adw. Filip Niemczyk

Artykuł jest fragmentem tekstu opublikowanego w miesięczniku „PULS” 5/2023

1https://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/2023-04/Do_RPP_wiezienia_wzw_leczenie_08.02.2023.pdf dostęp: 10.05.2023 r.

2Rozporządzenie z dnia z dnia 14 września 2022 r., Dz. U. poz. 1960.

3https://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/2023-04/Odpowiedz_RPP_wiezienia_wzw_leczenie_21.02.2023.pdf dostęp: 10.05.2023 r.

4Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r., Dz. U. 2009 Nr 52 poz. 417.

5Dz.U. 1997 nr 90 poz. 557.

6https://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/2023-04/Do_RPP_wiezienia_wzw_leczenie_ponowne_18.04.2023.pdf dostęp: 10.05.2023 r.

7Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 lipca 2022 r., Dz.U. 2022 poz. 1659.

8https://www.sw.gov.pl/assets/67/67/13/6509b8eabceea0f43eba4424f3cba07cc1afe7a1.pdf dostęp: 10.05.2023 r.

okres rękojmi

Prawa z rękojmi – ile wynosi okres rękojmi?

Rękojmia, będąca pewnym zbiorem uprawnień służących kupującemu, uregulowana została w ustawie Kodeks cywilny. Stanowi ona bardzo skuteczne, chociaż często niedoceniane, narzędzie do realizacji zgodności zakupionego towaru z umową.

Czym właściwie jest rękojmia

Rękojmia to nic innego, jak odpowiedzialność sprzedającego względem kupującego za zgodność sprzedanej rzeczy z umową. Gdy owej zgodności brak, oznacza to, że rzecz ma wadę.

Wady fizyczne sprzedanej

Zgodnie z art. 556(1) Kodeksu cywilnego wada fizyczna sprzedanej rzeczy polega na jej niezgodności z umową, przy czym w szczególności może chodzić o takie niezgodności, jak:

– brak właściwości, które sprzedana rzecz powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;

– brak właściwości, co do istnienia których kupujący był zapewniany przez sprzedającego;

– brak możliwości użycia towaru w celu, o jakim kupujący informował sprzedającego, a ten nie zgłaszał zastrzeżeń co do takiego przeznaczenia;

– wydanie rzeczy w stanie niezupełnym.

Dodatkowo, rzecz sprzedana ma wadę również w razie nieprawidłowego jej zamontowania i uruchomienia, jeżeli czynności te zostały wykonane przez sprzedawcę lub osobę trzecią, za którą sprzedawca ponosi odpowiedzialność, albo przez kupującego, który postąpił według instrukcji otrzymanej od sprzedawcy.

Wady prawne rzeczy sprzedanej

Uprawnienia z tytułu rękojmi przysługują również w zakresie wad prawnych zakupionego towaru. Będą to takie przypadki, gdzie zakupiona rzecz jest co prawda w pewni funkcjonalna i zgodna z umową, jednakże nabywca korzystając z niej, będzie naruszał prawa osób trzecich. Z wadą prawną mamy do czynienia w sytuacji, w której sprzedana rzecz stanowi w istocie własność osoby trzeciej, bądź też jest obciążona prawem osoby trzeciej. Wada prawna występuje również, gdy ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu nabytą rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu. Ustawodawca dodatkowo wskazał też, że w przypadku sprzedaży prawa wada prawna może również polegać na nieistnieniu tego prawa.

Zakres odpowiedzialności sprzedającego z tytułu rękojmi

Odpowiedzialność zbywcy z tytułu rękojmi nie jest jednak bezwarunkowa. W szczególności nie zachodzi ona, jeżeli kupujący w chwili zawarcia umowy wiedział o jej wadzie. Gdy przedmiotem sprzedaży są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku albo rzeczy mające powstać w przyszłości, sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili wydania rzeczy.

Odpowiedzialność z tytułu rękojmi może być umownie modyfikowana: może być rozszerzana lub ograniczana. Ograniczenie może polegać na przykład na skróceniu terminu odpowiedzialności lub na wyłączeniu dochodzenia niektórych uprawnień przez nabywcę (na przykład naprawy). Rozszerzenie może z kolei polegać na wydłużeniu terminu tej odpowiedzialności, czy też przyznaniu dodatkowych uprawnień.

Jak przewidziano jednak w art. 558 par.1 Kodeksu cywilnego, gdy kupujący jest jednocześnie konsumentem, umowne ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności sprzedającego z tytułu rękojmi nie jest dowolne, gdyż jego dopuszczalność zachodzi tylko i wyłącznie w przypadkach wyraźnie określonych w przepisach szczególnych. Zgodnie zaś art. 7 ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (który to przepis jest właśnie takim „przepisem szczególnym”), konsument nie może zrzec się praw przyznanych mu w ustawie. Postanowienia umów mniej korzystne dla konsumenta niż postanowienia ustawy są nieważne, a w ich miejsce stosuje się przepisy ustawy. Zestawienie dwóch powyższych przepisów prowadzi zatem do wniosku, że umowne ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności sprzedającego nie w istocie skuteczne, gdy po strony nabywcy występuje konsument.

Ponadto nie można również wyłączyć lub ograniczyć odpowiedzialności, jeżeli sprzedawca zataił podstępnie wadę przed kupującym.

Zakres uprawnień – uprawnienia z tytułu rękojmi

W Kodeksie cywilnym przewidziano szereg uprawnień służących nabywcy w razie niezgodności towaru z umową. Nabywca wadliwej rzeczy może przede wszystkim domagać się jej naprawy lub też wymiany na nową. Nabywca może jednak również oczekiwać obniżenia ceny. Nabywca może ponadto skorzystać z prawa od odstąpienia od umowy, jednak tylko w tych przypadkach, w których wada rzeczy jest istotna.

Warto w tym miejscu wskazać, że w uprzywilejowanej sytuacji znajduje się kupujący będący jednocześnie konsumentem. W razie bowiem, gdy nabywca – konsument zażądał wymiany lub naprawy rzeczy lub też złożył oświadczenie o obniżeniu ceny, a sprzedający nie ustosunkował się do tych oświadczeń w terminie czternastu dni, przyjmuje się, że są one zasadne.

Należy przy tym pamiętać, że jeżeli nabywca w pierwszej kolejności zażądał obniżenia ceny lub odstąpił od umowy, sprzedający może niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymienić rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunąć. W takim przypadku żądanie obniżenia ceny lub odstąpienie od umowy nie wywołują skutków prawnych.

Niezależnie od powyższego, jeżeli w razie wystąpienia wady fizycznej towaru nabywca odstąpił od umowy lub złożył oświadczenie o obniżeniu ceny, może on również wystąpić o naprawienie szkody poniesionej przez to, że zawarł umowę nie wiedząc o istnieniu wady. Analogiczne uprawnienie przysługuje kupującemu w przypadku wystąpienia wady prawnej rzeczy sprzedanej.

Zakład Opiekuńczo-Leczniczy nie może pobierać od pacjentów dodatkowych opłat

Rzecznik Praw Pacjenta opublikował komunikat1 dotyczący naruszenia zbiorowych praw pacjenta przez Zakład Opiekuńczo-Leczniczy, który pobierał od pacjentów dodatkowe opłaty za pobyt, Pacjenci lub ich bliscy mieli być zobowiązani do wnoszenia opłat, których uzasadnieniem były ponadstandardowe usługi, takie jak zakupy na życzenie pacjenta. Rzecznik uznał, że te opłaty miały charakter stały i były pobierane z góry na dany miesiąc, a dodatkowa opłata w istocie była związana z wyżywieniem i zakwaterowaniem pacjenta w ZOL. Stanowiła w związku z tym nieuprawniony, dodatkowy dochód dla placówki medycznej. Rzecznik Praw Pacjenta nakazał zaniechanie tej praktyki, a placówka medyczna dostosowała się do tej decyzji. Stanowisko Rzecznika znalazło potwierdzenie w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 9 lutego 2023 r.

1https://www.gov.pl/web/rpp/prawo-po-stronie-pacjenta-zaklad-opiekunczo-leczniczy-nie-moze-pobierac-dodatkowych-oplat-od-pacjentow-za-zakwaterowanie-i-wyzywienie-decyzja-rzecznika-praw-pacjenta-potwierdzona-przez-sad dostęp: 8.03.2023 r.

Tekst jest fragmentem artykułu opublikowanego w miesięczniku „PULS”

adw. Filip Niemczyk

ilustracja: pexels.com

ustawa o ochronie zdrowia psychicznego

Projekt zmian w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego

Ministerstwo Zdrowia przedstawiło z końcem 2022 r. projekt zmian1 w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego2. W uzasadnieniu projektu wskazano, że zmiany mają na celu między innymi aktualizację terminologii wykorzystanej w przepisach ustawy, która jest archaiczna i może przyczyniać się do stygmatyzacji osób dotkniętych zaburzeniami psychicznymi. Nadto, zmiany mają na celu wykluczenie ewentualnych wątpliwości interpretacyjnych, doprecyzowanie kwestii dotyczących stron postępowania sądowego w sprawach o przyjęcie osoby z zaburzeniami psychicznymi bez jej zgody do szpitala psychiatrycznego, jak również jej wypisania, miejsca przeprowadzania rozprawy oraz inne drobne doprecyzowania przepisów ustawy. Przewidziano w związku z tym nową definicję pojęcia osoby z zaburzeniami psychicznymi. Ma być to zatem osoba: z zaburzeniami psychotycznymi (zmiana z osoby chorej psychicznie) lub z niepełnosprawnością intelektualną (zmiana z osoby upośledzonej umysłowo), ewentualnie wykazująca inne zakłócenia czynności psychicznych, które zaliczane są do zaburzeń psychicznych i wymagają świadczeń zdrowotnych lub innych form pomocy i opieki niezbędnych do życia tej osoby w środowisku społecznym (zmiana z osoby wykazującej inne zakłócenia czynności psychicznych, które zgodnie ze stanem wiedzy medycznej zaliczane są do zaburzeń psychicznych, a osoba ta wymaga świadczeń zdrowotnych lub innych form pomocy i opieki niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym lub społecznym). Nadto, projekt ustawy doprecyzowuje kwestie związane ze stosowaniem przymusu bezpośredniego wobec pacjentów, w tym wprowadzać ma zasadę, aby pomieszczenia przeznczone do obserwacji osoby unieruchomionej wyposażano w instalację monitoringu umożliwiającą stały nadzór nad osobą z zaburzeniami psychicznymi w nim przebywającą oraz kontrolę wykonania czynności związanych z unieruchomieniem.

Jakie zaszły zmiany w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego?

Projekt ustawy zmienia również przepisy dotyczące przyjęcia do szpitala psychiatrycznego bez zgody poprzez wyeliminowanie konieczność zasięgnięcia w miarę możliwości opinii drugiego lekarza psychiatry przy przyjęciu, na rzecz zasięgnięcia opinii drugiego lekarza. Wprowadza się również zasadę, że rozprawa dotycząca takiego przyjęcia miałaby być przeprowadzana w szpitalu, a poza szpitalem – wyłączenie w przypadku, kiedy przeprowadzenie rozprawy byłoby szczególnie utrudnione. Zaproponowano też, aby w sprawach dotyczących przyjęcia bez zgody lub wypisania ze szpitala psychiatrycznego osoby przyjętej bez zgody uczestnikiem postępowania z mocy prawa był również szpital psychiatryczny.

Kogo dotyczy ustawa o ochronie zdrowia psychicznego?

Projekt skierowano do konsultacji społecznych, w toku których w krótkim czasie podniosło się wiele głosów krytycznych. Zasadnicze zastrzeżenia zgłosił Rzecznik Praw Obywatelskich, który w wystąpieniu do Ministra Zdrowia3 wskazał, że analiza projektu wskazuje, że zaproponowane zmiany dalece wykraczają poza sygnalizowane zmiany „techniczne”. Ich przyjęcie będzie, zdaniem Rzecznika, oznaczało największą i najważniejszą zmianę w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego w 30-letniej historii jej funkcjonowania.

Zmiana ustawy o ochronie zdrowia psychicznego – założenia

Rzecznik zwrócił uwagę, że projekt zakłada rozszerzenie kręgu osób, które mogą podlegać umieszczeniu w szpitalu psychiatrycznym bez zgody. W obecnym brzmieniu ustawy są to osoby „chore psychicznie”. W projekcie proponuje się umożliwienie przymusowego umieszczania w szpitalu psychiatrycznym wszystkich osób „z zaburzeniami psychicznymi”, a zatem zarówno osób „z zaburzeniami psychotycznym”, jak i osób z niepełnosprawnością intelektualną, czy w inny sposób zakłóconymi czynnościami psychicznymi. Rzecznik zwraca przy tym uwagę, że pomimo daleko idących zmian w dalszym ciągu antidotum na agresję chorego jest stosowanie izolacji i unieruchomienia. W projekcie nie podjęto próby, aby wprowadzać nowe, mniej opresyjne metody opanowania agresji osoby w kryzysie psychicznym. Rzecznik podkreślił, że wątpliwości, jakie pojawiły się po lekturze projektu, wymagają dokładnego wyjaśnienia, bowiem odnosi się on do wyjątkowo wrażliwej materii, jaką jest nietykalność i wolność osobista jednostki. Wprowadzanie zmian w przepisach, które pozwalają na pozbawienie człowieka prawa do samostanowienia o sobie i swoim zdrowiu, nakłada na projektodawcę szczególny obowiązek ukształtowania prawa tak, aby chronić osoby nim objęte przed arbitralnością władzy i w sposób maksymalny zagwarantować tym osobom ochronę ich praw i poszanowanie wolności i godności.

adw. Filip Niemczyk

cały artykuł ukazał się miesięczniku „PULS” 2/2023

2Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. (Dz. U. z 2020 r. poz. 685)

Jak wygląda rozprawa w sądzie

Podczas porad prawnych bardzo często pada ze strony Klientów pytanie, jak wygląda rozprawa w sądzie. Oczywiście nie ma tu jednej odpowiedzi. Rodzaj postępowania sądowego (sprawa cywilna, karna lub administracyjna), jak i specyfika samej sprawy, wpływają na przebieg i kształt rozprawy sądowej.

Ile trwa rozprawa sądowa

Nie ulega wątpliwości, że najbardziej czasochłonną czynnością procesową przeprowadzaną przez sąd na sali sądowej jest przesłuchanie świadka lub samej strony postępowania. W zależności od ilości okoliczności faktycznych, co do których zeznaje świadek, jego przesłuchanie może trwać od kilkunastu minut do nawet kilku godzin. Zdarzają się wręcz sytuacje, gdzie przesłuchanie jednego świadka trwa tak wiele czasu, że sąd zmuszony jest wyznaczać kolejny termin, aby dokończyć czynność przesłuchania.  Nie w każdej sprawie rozprawa musi być kilkugodzinnym maratonem. W szeregu spraw sąd nie musi przesłuchiwać świadków i może ograniczyć się tylko do ujawniania złożonych w sprawie dokumentów. W takich przypadkach rozprawa może trwać nawet jedynie kilkanaście minut.

Trudno zatem w jeden ogólny sposób udzielić odpowiedzi na pytanie, ile trwa rozprawa sądowa. Pamiętać należy jednak o bardzo istotnej kwestii. Jednego dnia na tzw. wokandzie u tego samego składu sędziowskiego wyznaczanych jest zwykle kilka rozpraw w różnych sprawach. Poszczególne rozprawy mogą się przedłużać i normą są opóźnienia w rozpoczęciu rozprawy. Warto o tym pamiętać planując dzień, w czasie którego konieczne jest stawiennictwo w sądzie. Niezależnie bowiem jak długo trwa rozprawa sądowa w naszej sprawie (może być bardzo krótka), może się rozpocząć z bardzo dużym opóźnieniem.

Jak przebiega rozprawa sądowa

Sprawdzenie listy obecności osób wezwanych na rozprawę to pierwsza czynność przeprowadzana przez sąd. Niezależnie, ile czasu trwa rozprawa sądowa, pamiętać należy o punktualności. Brak obecności spowodowany spóźnieniem może się bowiem zakończyć porządkową karą grzywny. Świadkowie którzy się stawili na przesłuchanie, czekają poza salą na swoją kolej. Po złożeniu zeznań mogą opuścić gmach sądu, bądź pozostać na sali. Przed przesłuchaniem poszczególnych świadków, sąd weryfikuje ich tożsamość. Pamiętać zatem należy o zabraniu ze sobą ważnego dokumentu tożsamości.