Rękojmia, będąca pewnym zbiorem uprawnień służących kupującemu, uregulowana została w ustawie Kodeks cywilny. Stanowi ona bardzo skuteczne, chociaż często niedoceniane, narzędzie do realizacji zgodności zakupionego towaru z umową.
Czym właściwie jest rękojmia
Rękojmia to nic innego, jak odpowiedzialność sprzedającego względem kupującego za zgodność sprzedanej rzeczy z umową. Gdy owej zgodności brak, oznacza to, że rzecz ma wadę.
Wady fizyczne sprzedanej
Zgodnie z art. 556(1) Kodeksu cywilnego wada fizyczna sprzedanej rzeczy polega na jej niezgodności z umową, przy czym w szczególności może chodzić o takie niezgodności, jak:
– brak właściwości, które sprzedana rzecz powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
– brak właściwości, co do istnienia których kupujący był zapewniany przez sprzedającego;
– brak możliwości użycia towaru w celu, o jakim kupujący informował sprzedającego, a ten nie zgłaszał zastrzeżeń co do takiego przeznaczenia;
– wydanie rzeczy w stanie niezupełnym.
Dodatkowo, rzecz sprzedana ma wadę również w razie nieprawidłowego jej zamontowania i uruchomienia, jeżeli czynności te zostały wykonane przez sprzedawcę lub osobę trzecią, za którą sprzedawca ponosi odpowiedzialność, albo przez kupującego, który postąpił według instrukcji otrzymanej od sprzedawcy.
Wady prawne rzeczy sprzedanej
Uprawnienia z tytułu rękojmi przysługują również w zakresie wad prawnych zakupionego towaru. Będą to takie przypadki, gdzie zakupiona rzecz jest co prawda w pewni funkcjonalna i zgodna z umową, jednakże nabywca korzystając z niej, będzie naruszał prawa osób trzecich. Z wadą prawną mamy do czynienia w sytuacji, w której sprzedana rzecz stanowi w istocie własność osoby trzeciej, bądź też jest obciążona prawem osoby trzeciej. Wada prawna występuje również, gdy ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu nabytą rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu. Ustawodawca dodatkowo wskazał też, że w przypadku sprzedaży prawa wada prawna może również polegać na nieistnieniu tego prawa.
Zakres odpowiedzialności sprzedającego z tytułu rękojmi
Odpowiedzialność zbywcy z tytułu rękojmi nie jest jednak bezwarunkowa. W szczególności nie zachodzi ona, jeżeli kupujący w chwili zawarcia umowy wiedział o jej wadzie. Gdy przedmiotem sprzedaży są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku albo rzeczy mające powstać w przyszłości, sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili wydania rzeczy.
Odpowiedzialność z tytułu rękojmi może być umownie modyfikowana: może być rozszerzana lub ograniczana. Ograniczenie może polegać na przykład na skróceniu terminu odpowiedzialności lub na wyłączeniu dochodzenia niektórych uprawnień przez nabywcę (na przykład naprawy). Rozszerzenie może z kolei polegać na wydłużeniu terminu tej odpowiedzialności, czy też przyznaniu dodatkowych uprawnień.
Jak przewidziano jednak w art. 558 par.1 Kodeksu cywilnego, gdy kupujący jest jednocześnie konsumentem, umowne ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności sprzedającego z tytułu rękojmi nie jest dowolne, gdyż jego dopuszczalność zachodzi tylko i wyłącznie w przypadkach wyraźnie określonych w przepisach szczególnych. Zgodnie zaś art. 7 ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (który to przepis jest właśnie takim „przepisem szczególnym”), konsument nie może zrzec się praw przyznanych mu w ustawie. Postanowienia umów mniej korzystne dla konsumenta niż postanowienia ustawy są nieważne, a w ich miejsce stosuje się przepisy ustawy. Zestawienie dwóch powyższych przepisów prowadzi zatem do wniosku, że umowne ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności sprzedającego nie w istocie skuteczne, gdy po strony nabywcy występuje konsument.
Ponadto nie można również wyłączyć lub ograniczyć odpowiedzialności, jeżeli sprzedawca zataił podstępnie wadę przed kupującym.
Zakres uprawnień – uprawnienia z tytułu rękojmi
W Kodeksie cywilnym przewidziano szereg uprawnień służących nabywcy w razie niezgodności towaru z umową. Nabywca wadliwej rzeczy może przede wszystkim domagać się jej naprawy lub też wymiany na nową. Nabywca może jednak również oczekiwać obniżenia ceny. Nabywca może ponadto skorzystać z prawa od odstąpienia od umowy, jednak tylko w tych przypadkach, w których wada rzeczy jest istotna.
Warto w tym miejscu wskazać, że w uprzywilejowanej sytuacji znajduje się kupujący będący jednocześnie konsumentem. W razie bowiem, gdy nabywca – konsument zażądał wymiany lub naprawy rzeczy lub też złożył oświadczenie o obniżeniu ceny, a sprzedający nie ustosunkował się do tych oświadczeń w terminie czternastu dni, przyjmuje się, że są one zasadne.
Należy przy tym pamiętać, że jeżeli nabywca w pierwszej kolejności zażądał obniżenia ceny lub odstąpił od umowy, sprzedający może niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymienić rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunąć. W takim przypadku żądanie obniżenia ceny lub odstąpienie od umowy nie wywołują skutków prawnych.
Niezależnie od powyższego, jeżeli w razie wystąpienia wady fizycznej towaru nabywca odstąpił od umowy lub złożył oświadczenie o obniżeniu ceny, może on również wystąpić o naprawienie szkody poniesionej przez to, że zawarł umowę nie wiedząc o istnieniu wady. Analogiczne uprawnienie przysługuje kupującemu w przypadku wystąpienia wady prawnej rzeczy sprzedanej.