Wspólność majątkowa jako podstawowy ustrój majątkowy
Zgodnie z art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Oznacza to w praktyce, że ustrój wspólności majątkowej jest podstawowym ustrojem w majątkowych stosunkach małżeńskich i powstaje niejako automatycznie z chwilą zawarcia małżeństwa, jeśli małżonkowie nie zawrą umowy majątkowej np. umowy o rozdzielności majątkowej.
Do majątku wspólnego małżonków wchodzą w szczególności:
-
pobrane wynagrodzenie za pracę każdego z małżonków i inne dochody z działalności zarobkowej,
-
dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków np. dochód uzyskany z tytułu czynszu najmu,
-
środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków,
-
kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, czyli kwoty zwaloryzowanych składek emerytalnych.
Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Czym jest rozdzielność majątkowa?
Rozdzielność majątkowa polega na tym, że każdy z małżonków gromadzi swój odrębny majątek osobisty, a majątek wspólny w ogóle nie powstaje. Małżonkowie samodzielnie dysponują swoim majątkiem osobistym i odpowiadają samodzielnie za zaciągnięte zobowiązania i długi.
Kiedy warto zastanowić się nad ustanowieniem rozdzielności majątkowej?
Co do zasady, w razie braku odmiennej małżeńskiej umowy majątkowej, albo orzeczenia sądu, ustrój wspólności majątkowej powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa, a ustaje z chwilą jego zakończenia. Nierzadko mają jednak miejsce sytuacje, w których jeden z małżonków przestaje mieć wpływ na decyzje finansowe drugiego małżonka i wówczas warto zastanowić się nad ustanowieniem rozdzielności majątkowej. Taki stan rzeczy ma miejsce między innymi w wypadku, gdy małżonkowie decydują się na zerwanie wzajemnych relacji i separację faktyczną, ale jednocześnie nie decydują się na zainicjowanie procesu rozwodowego, pozostając w ustroju wspólności majątkowej. Podobnie dzieje się w przypadku, gdy jeden z małżonków popada w uzależnienie np. od hazardu, które co do zasady wywiera bardzo niekorzystny wpływ na sytuację majątkową rodziny. W takich okolicznościach warto zastanowić się na ustanowieniem rozdzielności majątkowej.
Jak powstaje rozdzielność majątkowa?
Rozdzielność majątkowa może powstać w dwojaki sposób:
-
mocą orzeczenia sądu
lub
-
mocą umowy zawartej przed notariuszem.
W jakim trybie i kiedy powstaje rozdzielność majątkowa mocą orzeczenia sądu?
Rozdzielność majątkowa z mocy orzeczenia sądowego powstaje wskutek:
-
wyroku rozwodowego,
-
orzeczenia separacji,
-
wydania postanowienia o ubezwłasnowolnieniu jednego z małżonków,
-
ogłoszenia upadłości jednego z małżonków,
-
wyroku ustanawiającego rozdzielność majątkową.
Oznacza to w praktyce, że w sytuacji orzeczenia przez sąd rozwodu, separacji, ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków lub ogłoszenia jego upadłości, z mocy prawa, a więc bez względu na wolę małżonków w tym zakresie, powstaje między nimi rozdzielność majątkowa.
W przypadkach, kiedy w czasie trwania małżeństwa, przynajmniej jedno z małżonków wyraża wolę ustanowienia rozdzielności majątkowej, to uzyskanie wyroku w tym zakresie jest możliwe na mocy orzeczenia sądu. Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. W tym celu należy złożyć do sądu pozew. Co istotne, w wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu.
Kiedy zawrzeć umowę o rozdzielności majątkowej u notariusza?
Do ustanowienia rozdzielności majątkowej mocą umowy, koniecznym jest zachowanie formy aktu notarialnego, a więc dokonanie takiej czynności u notariusza. Umowa sporządzona pomiędzy stronami w zwykłej formie pisemnej, nie wywoła zatem żadnych skutków prawnych.
Umowa o rozdzielności majątkowej u notariusza może zostać podpisana zarówno przed zawarciem, jak i w trakcie trwania małżeństwa.
Jeśli małżonkowie podpiszą taką umowę przed zawarciem małżeństwa, to ustrój wspólności ustawowej w ogóle nie powstanie, a więc każdy z małżonków będzie gromadził swój majątek we własnym zakresie.
Jeśli małżonkowie zawrą umowę w trakcie trwania małżeństwa, to z chwilą jej ustanowienia powstanie ustrój rozdzielności majątkowej. Od tego momentu każdy z małżonków będzie gromadził swój majątek osobisty, a nadto małżonkom przypadnie udział w majątku objętym dotychczas małżeńską wspólnością majątkową. Co istotne, mocą umowy zawartej u notariusza nie można wprowadzić rozdzielności majątkowej z datą wsteczną, wcześniejszą aniżeli data zawarcia umowy.
Który sposób ustanowienia rozdzielności majątkowej wybrać?
W przypadku, gdy małżonkowie lub przynajmniej jedno z nich, w trakcie trwania małżeństwa chce wprowadzenia rozdzielności majątkowej, ma do dyspozycji wybór jednej z dwóch możliwości: wystąpienia z pozwem do sądu, albo zawarcia umowy u notariusza. Zauważyć jednak należy, że tryby te zasadniczo się od siebie różnią.
W przypadku umowy notarialnej wymagana jest zgoda obojga małżonków, bowiem zachodzi konieczność ich współdziałania w tym zakresie. W wyniku czynności notarialnej można ustanowić rozdzielność majątkową z datą zawarcia umowy, ale nie jest dopuszczalne ustalenie tej rozdzielności z datą wsteczną. Przeprowadzenie czynności notarialnej jest korzystne z perspektywy czasu koniecznego na załatwienie sprawy, bowiem czynność taka dokonywana jest w stosunkowo niedługim okresie czasu, od momentu powzięcia decyzji w tym zakresie przez małżonków.
Niestety w większości przypadków nie ma możliwości ustanowienia rozdzielności majątkowej mocą aktu notarialnego. Dzieje się tak w przypadku, gdy pomiędzy małżonkami nie ma jednolitego stanowiska w przedmiocie woli ustanowienia rozdzielności majątkowej, bądź nie ma woli współdziałania w tym zakresie. Koniecznym wówczas staje się zainicjowanie procesu sądowego. Atutem postępowania sądowego jest możliwość domagania się ustanowienia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną. Istotną jest okoliczność, że aby móc domagać się orzeczenia przez sąd rozdzielności majątkowej, muszą zaistnieć tzw. „ważne powody”, do których zalicza się np. marnotrawienie czy trwonienie wspólnego majątku przez jednego z małżonków.
Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej zapraszamy do kontaktu: mailowego pod adresem kancelaria@kn-adwokaci.pl lub telefonicznego pod numerem +48 22 412 57 55