Koszty procesu są istotnym aspektem każdej sądowej sprawy cywilnej. Pamiętać bowiem należy o podstawowej zasadzie procesu cywilnego, zgodnie z którą to strona przegrywająca sprawę zobowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Innymi słowy, każdy kto decyduje się prowadzić spór przed sądem cywilnym, powinien być świadomy, że w razie przegranej, będzie musiał pokryć koszty poniesione przez stronę przeciwną. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego ustanawiają szczegółowe warunki funkcjonowania powyższej zasady.
Co wchodzi w skład kosztów procesu
W praktyce, w przeważającej części przypadków, w zakres kosztów procesu wchodzą: opłaty sądowe uiszczone przez strony od wnoszonych pism procesowych, zaliczki na poczet biegłego, a także koszty ustanowionego w sprawie adwokata lub radcy prawnego. Przy czym koszt ustanowienia pełnomocnika określa się w kwotach nie wyższych, niż stawki wskazane w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.
Kiedy sąd orzeka o kosztach sądowych
O kosztach należnych stronie działającej bez adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego sąd orzeka z urzędu. Natomiast strona zastępowana przez pełnomocnika profesjonalnego, jeżeli oczekuje zwrotu kosztów procesu od strony przeciwnej, powinna złożyć stosowny wniosek. Może to uczynić najpóźniej przed zamknięciem rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie orzeczenia rozstrzygającego sprawę.
W jakiej formie sąd orzeka o kosztach sądowych
Rozstrzygnięcie o kosztach procesu jest elementem orzeczenia kończącego sprawę w danej instancji. W sprawach bardziej skomplikowanych sąd wydając orzeczenie kończące sprawę, może poprzestać jedynie na określeniu zasad ponoszenia kosztów procesu przez strony, pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu. W takiej sytuacji, po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, referendarz sądowy w sądzie pierwszej instancji wydaje postanowienie, w którym dokonuje szczegółowego wyliczenia kosztów obciążających strony.
Czy orzeczenie o kosztach sądowych można zaskarżyć
Orzeczenie w zakresie kosztów sądowych jest zaskarżalne. Zaskarżeniu podlega zwrot kosztów, określenie zasad ponoszenia przez strony kosztów procesu, zwrot opłaty lub obciążenie kosztami sądowymi.
W jaki sposób zaskarżyć orzeczenie o kosztach procesu
Zaskarżając apelacją orzeczenie sądu I instancji wydane co do istoty sprawy (czyli rozstrzygające daną sprawę cywilną) można również zaskarżyć te elementy orzeczenia, które odnoszą się do kwestii kosztów. W tym zakresie zawarte w apelacji zarzuty celujące w rozstrzygnięcie o kosztach rozpoznawane będą razem z zarzutami kierowanymi wobec samej istoty sprawy.
W niektórych sytuacjach strona nie kwestionuje jednak wyniku samej sprawy, a jedynie rozstrzygniecie w zakresie kosztów. W takim wypadku właściwym środkiem zaskarżenia jest zażalenie. Jest to ważna kwestia, jako że termin na złożenie apelacji wynosi co do zasady dwa tygodnie, a w przypadku zażalenia jedynie tydzień.
Czy zażalenie w zakresie kosztów procesu podlega opłacie
Zażalenie od rozstrzygnięcia w zakresie kosztów sądowych podlega opłacie sądowej. Opłata jest stosunkowa i wynosi 1% wartości przedmiotu sporu. Jako wartość przedmiotu sporu należy przyjąć kwotę kosztów wskazanych w rozstrzygnięciu, z którą nie zgadza się strona wnosząca zażalenie. Dowód uiszczenia opłaty sądowej należy dołączyć do zażalenia.
Należy przy tym pamiętać, że strona procesu uprawniona jest do złożenia wniosku o zwolnienie z ponoszenia opłaty sądowej. W takiej sytuacji stosowny wniosek powinien stanowić element samego zażalenia, do którego powinno zostać załączone stosowne oświadczenie w zakresie stanu majątkowego strony ubiegającej się o zwolnienie.
Co powinno zawierać zażalenie na koszty procesu
W pierwszej kolejności zażalenie powinno czynić zadość wymaganiom pisma procesowego. Chodzi tu o takie elementy jak m.in.: oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imiona i nazwiska lub nazwy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników, oznaczenie rodzaju pisma, podpis oraz wymienienie załączników.
Zażalenie powinno ponadto zawierać wskazanie zaskarżonego postanowienia i wniosek o jego zmianę lub uchylenie, jak również zwięzłe uzasadnienie zażalenia ze wskazaniem w miarę potrzeby nowych faktów i dowodów. Należy zatem wskazać, dlaczego zdaniem strony sąd I instancji wydał wadliwe orzeczenie w zakresie kosztów i uzasadnić swój wywód. W zażaleniach wskazuje się najczęściej pominięcie przez sąd określonego kosztu poniesionego przez stronę, bądź też błędną kwalifikację stawki kosztów należnych za ustanowienie w sprawie pełnomocnika profesjonalnego.