Kiedy rodzice małoletniego dziecka żyją w rozłączeniu, a dziecko na stałe zamieszkuje z jednym z nich, zachodzi konieczność ustalenia kontaktów z dzieckiem przysługujących temu z rodziców, u którego dziecko nie przebywa. Niejednokrotnie rodzice małoletnich dzieci pozostają w konflikcie, a konieczność podjęcia współpracy i wypracowania zasad i terminów spotkań z dzieckiem budzi wiele emocji. Często osiągnięcie porozumienia pomiędzy stronami nie jest możliwe. Wówczas, gdy prawo jednego z rodziców do osobistych kontaktów z dzieckiem jest naruszane, bądź zagrożone, w celu ustalenia i możliwości egzekwowania tychże kontaktów zachodzi konieczność przeprowadzenia postępowania sądowego.
Wniosek o ustalenie kontaktów z dzieckiem
Wniosek o ustalenie kontaktów z dzieckiem może zostać zawarty już w pozwie rozwodowym i wówczas kwestia ta rozpoznawana jest w toku sprawy rozwodowej przez sąd okręgowy. Istnieje również możliwość przeprowadzenia postępowania dotyczącego wyłącznie ustalenia kontaktów z dzieckiem, poprzez złożenie do sądu rejonowego, wydziału rodzinnego i nieletnich, wniosku w tym zakresie. Wniosek podlega opłacie stałej w wysokości 40 zł.
Wedle wniosku o ustalenie kontaktów z dzieckiem należy precyzyjnie określić zakres tychże kontaktów, poprzez wskazanie konkretnych dni, godzin oraz sposobu wykonywania kontaktów. Z praktyki kancelarii wynika, że rodzicom zależy najbardziej na uzyskaniu możliwości spotkań z dzieckiem w weekendy, wybrane dni tygodnia po zakończeniu zajęć szkolnych, ferie zimowe, wakacje letnie, Święta Bożego Narodzenia, Święta Wielkanocne, Dzień Matki, Dzień Ojca, czy dzień urodzin dziecka. Nadto we wnioskach tego rodzaju, rodzic często domaga się możliwości realizacji kontaktu z dzieckiem poza miejscem jego zamieszkania, bez obecności drugiego z rodziców.
Możliwość zabezpieczenia kontaktów z dzieckiem
Istotną jest okoliczność, iż prawa rodzica zagwarantowane w postanowieniu sądu wydanym w przedmiocie ustalenia kontaktów z dzieckiem, będą obowiązywały dopiero od momentu uprawomocnienia się postanowienia w tym zakresie, bowiem postępowanie to ma na celu uregulowanie kontaktów na stałe. Istnieje jednak możliwość zabezpieczenia kontaktów z dzieckiem na czas trwania postępowania. Jest to instytucja niezwykle korzystna dla wnioskodawcy, bowiem postępowanie o ustalenie kontaktów z dzieckiem trwa zazwyczaj kilka miesięcy. Jeśli sąd przychyli się do wniosku i wyda postanowienie o zabezpieczeniu kontaktów, rodzic może je realizować przez cały okres trwania postępowania sądowego.
Co do zasady, wniosek o zabezpieczenie kontaktów z dzieckiem na czas trwania postępowania należy zawrzeć we wniosku o ustalenie kontaktów, jednak nie istnieją przeciwwskazania, by złożyć go na dalszym etapie postępowania. We wniosku zawrzeć należy sprecyzowany przez wnioskodawcę zakres kontaktów z dzieckiem, które chciałby realizować przez czas trwania postępowania. Wniosek ten musi być również należycie uzasadniony, z przepisów Kodeksu postępowania cywilnego wynika, że wnioskodawca musi uprawdopodobnić roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. W praktyce oznacza to, że wnioskujący rodzic ma obowiązek wykazać, iż jego prawa do kontaktu z dzieckiem nie są respektowane, a czas trwania postępowania negatywnie wpłynie na łączące go z dzieckiem relacje, powodując osłabienie wzajemnych więzi.
Należy pamiętać, że dwa omawiane wyżej wnioski są odrębnymi instytucjami, służącymi odmiennym celom. Wniosek o ustalenie kontaktów z dzieckiem służy uregulowaniu tych kontaktów na przyszłość, w sposób trwały. Wniosek o zabezpieczenie kontaktów z dzieckiem stanowi doraźną formę uregulowania kontaktów, która obowiązywać będzie jedynie przez czas trwania postępowania sądowego w przedmiocie ustalenia kontaktów z dzieckiem.
Ustalenie kontaktów na nowo
Istotnym jest, że nawet w przypadku, gdy w przeszłości rozpoznana została sprawa o ustalenie kontaktów z dzieckiem i sąd wydał w tym przedmiocie postanowienie, przepisy prawa dopuszczają możliwość ustalenia kontaktów na nowo. Niejednokrotnie zdarza się bowiem, że wraz z upływem czasu zmieniają się potrzeby i oczekiwania zarówno rodziców, jak i dzieci. Dzieje się tak między innymi wówczas, gdy rodzic uprzednio wnioskujący o szeroki zakres kontaktów nie korzysta z przysługujących mu uprawnień, jak również wtedy, gdy dziecko wraz z upływem lat jest bardziej samodzielne, gotowe i otwarte na spędzanie z drugim z rodziców większej ilości czasu. W takiej sytuacji istnieje możliwość złożenia wniosku o zmianę postanowienia w przedmiocie kontaktów z dzieckiem. Wniosek taki należy uzasadnić zaistniałą zmianą stosunków, w trybie tym sąd może uregulowane wcześniej kontakty rozszerzyć, bądź orzec je w mniejszym zakresie.
Na koniec podkreślić należy, że zgodnie z art. 113 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego: „Niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów.” Najważniejszą wartością, którą ma na uwadze sąd orzekając w sprawach o ustalenie kontaktów z dzieckiem, jest zawsze dobro małoletniego dziecka.