Na mocy Ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw z dnia 20 lutego 2015 r., która weszła w życie dnia 1 lipca 2015 r. wprowadzone zostały istotne zmiany w instytucji kary łącznej.
Czym jest kara łączna?
Kara łączna jest instrumentem prawa karnego, orzekanym w stosunku do sprawcy, który popełnił dwa lub więcej przestępstw i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu.
Innymi słowy mówiąc, orzeczenie kary łącznej polega na wydaniu jednego wyroku obejmującego wcześniej wymierzone sprawcy i nadające się do połączenia kary, by nie zachodziła konieczność odbywania ich po kolei.
Kara łączna nie jest instrumentem premiowania sprawcy, który popełnił więcej niż jedno przestępstwo, niemniej jednak ma za zadanie zapobiegać sytuacji, w której sprawca pociągany do odpowiedzialności karnej odrębnie za każde z przestępstw, znajduje się w gorszym położeniu z perspektywy wymiaru kary, niż sprawca, który za takie przestępstwa odpowiada w jednym postępowaniu.
Należy pamiętać, że znowelizowane przepisy omawiane w niniejszym artykule, dotyczą co do zasady kar łącznych wydawanych na podstawie wyroków, które uprawomocniły się po dniu 1 lipca 2015 r. W myśl art. 19 Ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw z dnia 20 lutego 2015 r. „znowelizowanych przepisów nie stosuje się do kar prawomocnie orzeczonych przed dniem wejścia w życie ustawy, chyba że zachodzi potrzeba orzeczenia kary łącznej w związku z prawomocnym skazaniem po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy.”
W jakim wymiarze orzekana jest kara łączna?
Sąd wymierza karę łączną w granicach od najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy, nie przekraczając jednak 810 stawek dziennych grzywny, 2 lat ograniczenia wolności albo 20 lat pozbawienia wolności.
Obrazując powyższy przepis na przykładzie, oznacza to, że w przypadku osoby skazanej na mocy odrębnych wyroków na kary: 2 lat pozbawienia wolności, 3 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz karę 5 lat pozbawienia wolności, Sąd może orzec karę łączną w wymiarze od 5 lat pozbawienia wolności do 10 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności.
Jeżeli jednak suma orzeczonych kar pozbawienia wolności wynosi 25 lat albo więcej, a chociażby jedna z podlegających łączeniu kar wynosi nie mniej niż 10 lat, sąd może orzec karę łączną 25 lat pozbawienia wolności.
Jeżeli najsurowszą karą orzeczoną za jedno ze zbiegających się przestępstw jest kara 25 lat pozbawienia wolności albo dożywotniego pozbawienia wolności, orzeka się tę karę jako karę łączną; w wypadku zbiegu dwóch lub więcej kar 25 lat pozbawienia wolności sąd może orzec jako karę łączną karę dożywotniego pozbawienia wolności.
Jeżeli chociażby jedna z podlegających łączeniu grzywien została orzeczona na podstawie przepisu przewidującego wyższą górną granicę ustawowego zagrożenia tą karą niż 540 stawek dziennych, sąd wymierza karę łączną grzywny w granicach od najwyższej z kar tego rodzaju wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy, nie przekraczając jednak 4500 stawek dziennych grzywny lub najwyższej z kar grzywny, jeżeli przekracza ona 4500 stawek dziennych.
Jakie są zasady łączenia kar pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania kary?
W razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem i bez warunkowego zawieszenia ich wykonania sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary łącznej w wymiarze nieprzekraczającym roku, jeżeli sprawca w czasie popełnienia każdego z tych przestępstw nie był skazany na karę pozbawienia wolności i jest to wystarczające do osiągnięcia wobec niego celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa.
W razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania sąd może w wyroku łącznym orzec karę łączną pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.
Tak orzeczona kara podlega jednak modyfikacji, bowiem sąd orzeka karę łączną pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, przyjmując, że miesiąc kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania równa się 15 dniom kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.
Jakie są zasady łączenia kar pozbawienia wolności z karą ograniczenia wolności?
W razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności i ograniczenia wolności sąd wymierza karę łączną pozbawienia wolności, przyjmując, że miesiąc ograniczenia wolności równa się 15 dniom pozbawienia wolności.
Jeżeli za zbiegające się przestępstwa wymierzono kary pozbawienia wolności oraz ograniczenia wolności i kara łączna pozbawienia wolności nie przekroczyłaby 6 miesięcy, a kara łączna ograniczenia wolności – 2 lat, sąd może orzec te kary łączne jednocześnie, jeżeli cele kary zostaną w ten sposób spełnione.
Jakie okoliczności sąd bierze pod uwagę orzekając karę łączną?
Orzekając karę łączną, sąd bierze pod uwagę przede wszystkim cele zapobiegawcze i wychowawcze, które kara ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.
Sąd w razie potrzeby zwraca się do zakładów karnych, w których skazany przebywał, o nadesłanie opinii o zachowaniu się skazanego w okresie odbywania kary, jak również informacji o warunkach rodzinnych, majątkowych i co do stanu zdrowia skazanego oraz danych o wykonaniu kar orzeczonych w poszczególnych wyrokach.
Który sąd jest właściwy do orzeczenia kary łącznej?
Jeżeli zachodzą warunki do orzeczenia kary łącznej w stosunku do osoby, którą prawomocnie skazano lub wobec której orzeczono karę łączną wyrokami różnych sądów, właściwy do wydania wyroku łącznego jest sąd, który wydał ostatni wyrok skazujący lub łączny w pierwszej instancji, orzekający kary podlegające łączeniu.
Jeżeli w pierwszej instancji orzekały sądy różnego rzędu, wyrok łączny wydaje sąd wyższego rzędu.
W razie zbiegu wyroków sądu powszechnego i szczególnego, o karze łącznej orzeka ten z sądów, który wymierzył karę surowszą podlegającą łączeniu.
Kto wszczyna postępowanie o wydanie wyroku łącznego?
Wyrok łączny sąd wydaje z urzędu, jeśli zajdą przesłanki do jego wydania. Wniosek o wydanie wyroku łącznego może również złożyć skazany lub prokurator. Należy jednak pamiętać, że w przypadku wypełnienia przesłanek, wydanie wyroku łącznego jest obligatoryjnie. Dlatego też w sytuacji, gdy wniosek został cofnięty przez skazanego, sąd powinien przeprowadzić postępowanie o wydanie wyroku łącznego z urzędu.
Czy kara łączna może być orzeczona w stosunku do każdego wyroku?
W Kodeksie karnym przewidziane zostały wyjątki od zasady orzekania kary łącznej:
– zgodnie z art. 85 § 3 k.k. – Jeżeli po rozpoczęciu, a przed zakończeniem wykonywania kary lub kary łącznej sprawca popełnił przestępstwo, za które orzeczono karę tego samego rodzaju lub inną podlegającą łączeniu, orzeczona kara nie podlega łączeniu z karą odbywaną w czasie popełnienia czynu,
– zgodnie z art. 85 § 3a k.k. – Jeżeli kara wykonywana lub orzeczona, o której mowa w art. 85 § 3 k.k., stanie się następnie podstawą orzeczenia kary lub kar łącznych, zakaz łączenia kar odnosi się również do tej kary lub kar łącznych,
– zgodnie z art. 85 § 4 k.k. – Karą łączną nie obejmuje się kar orzeczonych wyrokami, o których mowa w art. 114a. k.k. – czyli kar prawomocnie nałożonych orzeczeniem wydanym w innym państwie Unii Europejskiej.
Autor artykułu apl. adw. Pauliny Anuszkiewicz