Każdy ma prawo domagać się naprawienia wyrządzonej mu szkody. O ile jej postać i rozmiar ma charakter zawsze ściśle zindywidualizowany, o tyle przepisy prawa twarzą system odpowiedzialności odszkodowawczej, którzy rządzi się stałymi zasadami.
Odpowiedzialność odszkodowawczą sprawca ponosi jedynie za normalne, tj. typowe następstwa swojego działania lub zaniechania. Ustalenie związku przyczynowego pomiędzy zachowaniem sprawcy, a zaistnieniem szkody warunkuje więc w ogóle powstanie odpowiedzialności. Z tego względu działania osób trzecich, inne okoliczności zewnętrzne pozostające poza wpływem sprawcy, a także przyczynienie się przez poszkodowanego do powstania lub powiększenia szkody, wpływają na ostateczny zakres odpowiedzialności sprawcy.
Co do zasady zaistnienie odpowiedzialności odszkodowawczej warunkuje również bezprawność czynu oraz wina sprawcy. Uwagę należy zwrócić na fakt, że szczególnie w zakresie winy w określonych przypadkach ustawodawca uniezależnił odpowiedzialność odszkodowawczą od jej zaistnienia.
Za co przysługuje odszkodowanie?
Odszkodowanie co do zasady obejmuje zarówno straty poniesione przez poszkodowanego, jaki i korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby szkoda nie zaistniała. Oznacza to, że odszkodowanie jest zawsze pochodną szkody i z założenia nie może służyć wzbogaceniu poszkodowanego. Ponadto w szczególnych wypadkach zakres obowiązku odszkodowawczego może zostać ograniczony, jeżeli z uwagi na stan majątkowy poszkodowanego lub odpowiedzialnego za szkodę wymagają takiego ograniczenia zasady współżycia społecznego.
Szkoda nie zawsze musi być naprawiona poprzez zapłatę kwoty pieniężnej. W niektórych sytuacjach bardziej adekwatne dla poszkodowanego może być przywrócenie stanu poprzedniego, o ile nie pociągnie to za sobą dla zobowiązanego nadmiernych trudności lub kosztów.
Roszczenie odszkodowawcze korzysta z ochrony sądowej. To poszkodowany musi przejawiać inicjatywę dowodową, aby wykazać samo wystąpienie szkody, jej wysokość, jak i odpowiedzialność odszkodowawczą osoby uznanej przez niego za zobowiązaną. Podobnie to osoba pozwana w procesie odszkodowawczym musi sama udowodnić okoliczności eliminujące lub ograniczające jej odpowiedzialność, najczęściej przecież finansową. Rola sądu ogranicza się bowiem jedynie do rozsądzenia sporu w oparciu o zaproponowane przez strony dowody. To właśnie z tego względu najlepiej jeszcze przed wszczęciem postępowania zwrócić się o fachową pomoc. Kluczem do osiągnięcia satysfakcjonującego rezultatu w sądzie jest bowiem zawsze należyte udowodnienie swoich racji.
Co trzeba zrobić żeby dostać odszkodowanie?
Nie tylko w sądzie cywilnym poszkodowany może szukać wsparcia. W niektórych sytuacjach szkoda jest następstwem przestępstwa lub wykroczenia. W takich przypadkach naprawienia szkody można dochodzić w ramach toczącego się postępowania karnego lub wykroczeniowego, w ramach których poszkodowanemu przysługuje cała gama korzystnych dla niego rozwiązań prawnych.
Nie zawsze spór o odszkodowanie musi prowadzić na sale sądową. Często do pozytywnego zakończenia prowadzą negocjacje przedsądowe. I w tym jednak przypadku warto być dobrze przygotowanym. Dobra ocena sytuacji i możliwości dowodowych umożliwi rzeczową argumentację, zwiększając szanse osiągnięcia satysfakcjonującego rezultatu w sposób polubowny.
adw. Adam Krassowski