Czym jest opieka naprzemienna?
Dla rozstających się rodziców sposób uregulowania opieki nad wspólnym małoletnim dzieckiem zawsze stanowi życiowe wyzwanie, a częstokroć jest również przyczyną konfliktu. Ostatecznie dziecko zwykle zamieszkuje na stałe wraz z jednym rodzicem i jednocześnie ma zapewnione stałe cykliczne spotkania z drugim rodzicem. W praktyce takie rozwiązanie jest najczęściej spotykane – nie jest jednak jedyne.
Alternatywnym modelem sprawowania władzy rodzicielskiej jest tzw. opieka (piecza) naprzemienna. Dziecko mieszka wtedy z każdym z rodziców w powtarzających się okresach czasu (ustalonych zgodnie przez strony). Ma wtedy w praktyce dwa stałe miejsca zamieszkania.
Przy takim modelu opieki rodzicie powinni mieszkać w niedalekiej odległości od siebie – tak, aby nie dezorganizować dziecku życia szkolnego i możliwości kontaktu z rówieśnikami. Warunkiem wprowadzenia pieczy naprzemiennej jest również zgodna wizja rodziców w zakresie wychowania dziecka. Trudno ją sobie wyobrazić w sytuacji ustawicznego konfliktu.
Opieka naprzemienna jako nowość w polskim systemie prawnym
Trzeba zdawać sobie sprawę, że system pieczy naprzemiennej stanowi novum w polskim prawie rodzinnym i co istotne, nie został wprost uregulowany w przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Filozofia kryjąca się za tym modelem wychowawczym opiera się na maksymalnym (w granicach prawa) uwzględnieniu przez sąd rodzinny zgodnej woli rodziców w zakresie sprawowania opieki nad dzieckiem.
Z uwagi na szczątkową regulację ustawową w zakresie orzekania o takiej formie opieki dużo większe znaczenie ma zdolność sędziego rozpoznającego konkretną sprawę do jej elastycznego i często nieszablonowego rozstrzygnięcia.
Należy sobie uświadomić, że rozstrzygnięcie w zakresie pieczy naprzemiennej dotyka sfery władzy rodzicielskiej, a nie kontaktów z dzieckiem. Punktem wyjścia jest zatem powierzenie obojgu rodzicom wykonywania tej władzy. W obecnym stanie prawnym jest to już możliwie nawet bez przedstawienia sądowi
przez rodziców zgodnie ustalonego rodzinnego planu wychowawczego. Niemniej warto go sporządzić, gdyż zawsze stanowi on dodatkowy dowód wspólnie podjętych ustaleń w zakresie wychowania małoletniego.
Opieka naprzemienna, a tzw. ustalenie kontaktów
Cechą charakterystyczną pieczy naprzemiennej jest odejście od szablonowego rozwiązania kwestii kontaktów z dzieckiem. Nie występuje tu bowiem typowe rozstrzygnięcie w sprawach spornych, gdzie ustala się miejsce zamieszkania dziecka na stałe przy jednej ze stron, a drugiej daje się uprawnienie do
cyklicznych (najczęściej weekendowych) spotkań w ściśle określonych godzinach. Na przeciw takiemu rozwiązaniu niewątpliwie wychodzi ostatnia nowelizacja prawa rodzinnego, zgodnie z którą na zgodny wniosek stron sąd nie orzeka o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem.
Opieka naprzemienna, a alimenty
W zakresie alimentów również możliwe wydaje się odejście od typowegorozstrzygnięcia sądowego, zgodnie z którym alimenty na dziecko płacone są do rąk rodzica, z którym dziecko na stałe zamieszkuje.
Optymalnym rozwiązaniem byłoby w takim przypadku zobowiązanie obojga rodziców do ponoszenia kosztów związanych z utrzymaniem i wychowaniem małoletniego w ramach pobytu dziecka u każdego z nich, a znaczne wydatki inne niż bieżące rodzice ponosiliby po połowie.