Czym jest warunkowe umorzenie postępowania karnego?
Warunkowe umorzenie postępowania karnego jest środkiem pozwalającym na zakończenie procesu karnego bez skazania i ukarania sprawcy. Postępowanie karne nie zawsze bowiem musi zakończyć się wyrokiem skazującym. Istnieją przypadki, gdy mimo popełnienia przestępstwa, sąd ustalając winę sprawcy, dochodzi do przekonania, że jego ukaranie nie będzie konieczne, wskutek czego wydaje wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne.
Kiedy sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne?
Przesłanki, które muszą być spełnione, aby sąd mógł warunkowo umorzyć postępowanie karne określone są w art. 66 Kodeksu karnego, zgodnie z którym:
„§ 1. Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.
§ 2. Warunkowego umorzenia nie stosuje się do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.”
A zatem przesłankami, których spełnienie jest konieczne do wydania przez sąd wyroku warunkowo umarzającego postępowanie karne są:
- Niska społeczna szkodliwość popełnionego czynu i nieznaczna wina – oznacza to, że warunkowe umorzenie postępowania karnego dotyczy z reguły drobnych przestępstw,
- Okoliczności popełnienia czynu nie mogą budzić wątpliwości – oznacza to, że sąd na podstawie zebranych w sprawie dowodów musi dojść do przekonania, że niewątpliwie doszło do popełnienia przestępstwa przez oskarżonego,
- Sprawca nie może być wcześniej karany za przestępstwo umyślne – oznacza to, że uprzednia karalność oskarżonego za popełnienie przestępstwa umyślnego wyłącza możliwość wydania wyroku warunkowo umarzającego postępowanie,
- Postawa sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia muszą uzasadnia
- przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa – oznacza to, że sąd musi dojść do przekonania, że w stosunku do sprawcy formułować można pozytywną prognozę kryminologiczną, że popełnienie przestępstwa miało dla oskarżonego charakter incydentalny i wyjątkowy. Istotne z punktu widzenia sądu jest również zadośćuczynienie krzywdzie wyrządzonej pokrzywdzonemu, naprawienie przez sprawcę szkody, czy okazanie skruchy.
- Górna granica ustawowego zagrożenia za zarzucane przestępstwo nie może przekraczać 5 lat pozbawienia wolności – oznacza to, że w przypadku przestępstw, które zagrożone są karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat, warunkowego umorzenia postępowania nie stosuje się.
Jakie są skutki warunkowego umorzenia postępowania?
Sąd umarza warunkowo postępowanie karne na mocy wyroku. Warunkowe umorzenie postępowania następuje na okres próby wynoszący od 1 roku do 3 lat. W okresie tym sprawca może być oddany przez sąd np. pod dozór kuratora, ponadto sąd może nałożyć na sprawcę obowiązki okresu próby np. obowiązek naprawienia szkody, zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, przeproszenia pokrzywdzonego, czy poddania się terapii uzależnień. Okres próby stanowi okres kontroli sprawcy w zakresie jego zachowania i przestrzegania przepisów prawa, a także weryfikacji postawionej przez sąd pozytywnej prognozy kryminologicznej.
W sytuacji pomyślnego przebiegu okresu próby, jeśli sprawca wykona ciążące na nim obowiązki i będzie przestrzegał porządku prawnego, to po upływie orzeczonego przez sąd okresu próby i dodatkowego, następującego po nim okresu 6 miesięcy, umorzenie ma charakter ostateczny, co oznacza w praktyce, że sprawca nie może po tym okresie być pociągnięty do odpowiedzialności za popełnienie czynu zabronionego.
Jeśli jednak okres próby nie przebiegł pomyślnie, sąd może podjąć warunkowo umorzone postępowanie karne.
Kiedy sąd może podjąć warunkowo umorzone postępowanie karne i jakie są tego skutki?
Sąd obligatoryjnie podejmuje warunkowo umorzone postępowanie karne, jeżeli:
– sprawca w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które został prawomocnie skazany,
– mimo udzielenia sprawcy pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego, sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił przestępstwo, jeżeli uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku albo nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody – przy czym sąd może odstąpić od podjęcia postępowania z tej przyczyny jeśli przemawiają przeciwko temu szczególne względy.
Ponadto sąd może podjąć postępowanie karne jeśli:
– sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił przestępstwo, jeżeli uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku albo nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody,
– sprawca po wydaniu orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie popełnił przestępstwo.
Jeżeli sąd podejmie warunkowo umorzone postępowanie, skutkuje to uchyleniem z mocy prawa wyroku warunkowo umarzającego, w konsekwencji czego postępowanie toczy się na nowo, od początku, na zasadach ogólnych.
Co istotne, warunkowo umorzonego postępowania nie można podjąć później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby. Jeśli postępowanie w tym okresie nie zostanie podjęte, to umorzenie ma charakter ostateczny, co oznacza, że sprawca po upływie tego okresu, nie może już być pociągnięty do odpowiedzialności za popełnienie czynu zabronionego.
adw. Paulina Anuszkiewicz
Osoby zainteresowane uzyskanie pomocy w sprawie karnej zapraszamy do KONTAKTU