Kodeks rodzinny i opiekuńczy wprowadza nie tylko prawo, ale i obowiązek wzajemnych kontaktów pomiędzy rodzicami i dziećmi. Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z nim (tj. odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu), a także bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej.
Przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jednoznacznie rozdzielają kwestię kontaktów z dzieckiem od kwestii władzy rodzicielskiej. Instytucje te, mimo że formalnie odrębne, pozostają jednak w bezpośrednim związku. W szczególności brak jakichkolwiek kontaktów z dzieckiem może być uznany przez sąd, jako rażące zaniedbanie obowiązków rodzica względem dziecka, co z kolei uzasadniać może nawet pozbawienie władzy rodzicielskiej.
Kontakty z dziećmi mogą być ustalane przez pozostających w separacji rodziców w sposób ugodowy. Przy braku porozumienia każdy z rodziców ma jednak prawo wystąpić do sądu o uregulowanie kwestii kontaktów poprzez wydanie stosownego orzeczenia. Kluczowe w takiej sytuacji stanie się prawidłowe opisane swojego stanowiska w sprawie oraz należyte udowodnienie podnoszonych twierdzeń. Prawidłowo sporządzone pismo procesowe, inicjujące sprawę sądową, pozwoli uniknąć niepotrzebnego przedłużania postępowania. W sprawach wymagających pilnej interwencji sądu możliwie jest również wystąpienie z wnioskiem o tzw. zabezpieczenie kontaktów.
Jak sąd ustala kontakty z dzieckiem?
Sąd orzekając o kontaktach zawsze kieruje się przede wszystkim dobrem dziecka. Z uwagi na owo dobro w niektórych sytuacjach sąd może ograniczyć utrzymywanie kontaktów rodziców z dzieckiem. Natomiast w przypadkach, gdy dobro dziecka jest naruszone lub nawet jedynie zagrożone, sąd władny jest również nawet do orzeczenia zakazu kontaktów z dzieckiem. Pamiętać przy tym należy, że orzeczenia sądowe nie są ostateczne. To znaczy, że zmiana okoliczności faktycznych danej sprawy uzasadnia skierowanie ponownego wniosku do sądu w celu wydania rozstrzygnięcia odmiennego (np. uchylenia ograniczenia kontaktów z dzieckiem lub zmiany ich zakresu).
Kontakty z dziećmi są również przedmiotem rozstrzygnięcia w sprawie rozwodowej. W takim przypadku w pierwszej kolejności sąd uwzględnia pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie – o ile jest ono zgodne z dobrem dziecka, o czym zawsze decyduje ostatecznie sąd. W obecnie obwiązującym stanie prawnym brak pisemnego porozumienia (np. w przypadku, gdy rozwodzący się rodzice są skonfliktowani) nie zawsze będzie prowadzić do ograniczenia władzy rodzicielskiej jednego z małżonków. W takiej sytuacji o zakresie kontaktów w całości będzie rozstrzygać sąd, a powierzenie wykonywania władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, przy ograniczeniu władzy rodzicielskiej drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka może nastąpić tylko z uwagi na jego dobro.
adw. Adam Krassowski