Orzeczenie rozwodu nigdy nie jest dowolną decyzją sądu. Niezbędne jest zaistnienie ku temu określonych przesłanek, wyraźnie opisanych w przepisach prawa. Kodeks rodzinny i opiekuńczy stanowi bowiem, że każdy z małżonków może żądać rozwiązania przez sąd małżeństwa przez rozwód, o ile między małżonkami nastąpił tzw. zupełny i trwały rozkład pożycia.
O ile jednak zaistnienie zupełnego i trwałego rozkładu pożycia zawsze będzie badane przez sąd w procesie rozwodowym, to odpowiedzialność małżonków za samo jego zaistnienie (tzw. wina w rozkładzie pożycia) nie zawsze będzie przez sąd rozpatrywana. Przepisy przewidują bowiem, że na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.
Badanie przez sąd w sprawie rozwodowej
Innymi słowy, kwestia badania przez sąd w sprawie rozwodowej, która strona i w jakim zakresie ponosi winę w rozkładzie pożycia, zależy w całości od woli samych małżonków. Przy czym jedynie zgodne oświadczenie obu małżonków może doprowadzić do tego, aby nie toczyć sporu w przedmiocie odpowiedzialności za rozkład pożycia. Opisana wyżej konstrukcja prawna bywa bardzo użyteczna w praktyce. O ile bowiem strony zwykle są zdecydowane zakończyć wspólne życie w małżeństwie, o tyle często nie są jednocześnie zainteresowane upublicznianiem na sali rozpraw swoich prywatnych i często bardzo intymnych spraw.
A zatem, do wszczęcia sprawy o rozwód z orzeczeniem o winie wystarczy wola jednego z małżonków. W praktyce często się jednak zdarza, że strona wszczynająca taką sprawę zapomina (lub nie wie), że sąd w takiej sytuacji zmuszony będzie wziąć pod uwagę każdą okoliczność dotyczącą przyczyny rozkładu pożycia. W efekcie sąd nie będzie przesądzał o tym, kto bardziej zawinił w rozkładzie pożycia, ale czy w ogóle. W konsekwencji za winnego będzie uznany zarówno ten małżonek, który odpowiada za rozkład pożycia w przysłowiowym 1%, jak i ten odpowiadający w 99%. Częstokroć sprawy rozwodowe ku zdziwieniu małżonków kończą się orzeczeniem rozwodu z winy obu stron.
Wyrok rozwodowy
O ile kwestia winy co do zasady nie koresponduje z pozostałymi komponentami wyroku rozwodowego, to ma wpływ na kwestie alimentacyjne, ale tylko pomiędzy samymi małżonkami. Rozwiązanie małżeństwa poprzez rozwód nie zawsze bowiem powoduje wygaśnięcie obowiązku alimentacji dotychczasowego małżonka. Jego dalsze trwanie uzależnione jest jednak w takim przypadku od kliku czynników, w tym właśnie od sposobu orzeczenia o winie w rozkładzie pożycia. Kwestia ta wymaga jednak szerszego omówienia w odrębnym artykule.